|
نگاهي به وضعيت تورهاي گردشگري و چالش هاي پيش رو (بخش نخست)
چشم نظارتي بدرقه تورهاي مسافرتي
صديقه توانا
دنياي مدرن امروزي مملو از مواردي است كه ما را همواره در معرض استرس هاي مختلف
قرار داده است. مواردي از قبيل شغل مان، گسترش زندگي ماشيني و افزايش روزافزون
ترافيك، آلودگي شهرها، مشكلات زندگي شخصي و... با اين تفاسير بسياري از ما قطعا
خواهان رهايي از اين مشكلات در محيطي آرام و دلپذير خواهيم بود.
ديدن جاذبه هاي توريستي و باز نمودن پنجره اي از آرامش به زواياي روح خسته آدمي،
خواست همگان است. پنجره اي با نگاهي نو و انديشمندانه براي كسب تجارب تاريخي، علمي،
فرهنگي و... اما سؤال اينجاست در اين شرايط كدام يك را انتخاب كنيم. سفر گروهي
همراه با راهنماي تور يا سفر انفرادي؟
اصولا گردشگري و جهانگردي واژه اي است پرمعنا كه با اهدافي چون تامين سلامت و ايجاد
آرامش جسم و روان، آشنايي با فرهنگ و سنن گوناگون، ديدار آثار تاريخي كشورها، زيارت
اماكن مقدسه و دادوستد تجاري در داخل و خارج از كشور صورت مي پذيرد تا بدين وسيله
گردشگر بتواند روندي مثبت در زندگي شخصي و اجتماعي خود ايجاد نمايد.
به منظور دستيابي به اهداف ياد شده و بهره گيري از سفري لذت بخش و پربار چه بايد
كرد؟ آيا سفرهاي گروهي اين امكان را در اختيار مسافران و گردشگران داخلي قرار مي
دهند؟ آيا افرادي كه تك سفري را به سفرهاي گروهي ترجيح مي دهند مي توانند سفري خوش
و پربار را براي خود رقم بزنند؟ تامين هزينه سفر تا چه ميزان بر كاهش استقبال مردم
از سفرهاي گروهي و تورهاي داخلي تأثيرگذار است و براي اينكه مردم به سفرهاي گروهي
تشويق شوند از چه شيوه ها و راهكارهايي مي توان استفاده كرد؟ پاسخ به سؤالات فوق
مهم ترين محورهاي مورد بحث در دو شماره گزارش پيش روست.
در مسافرت با تور راحت نيستيم
آقاي رضايي داراي 4 فرزند است كه سرد و گرم روزگار را چشيده است و به قول خودش به
اكثر شهرهاي ايران سفر كرده است و تجربه هاي خوبي از مسافرتهايش دارد.
او كه صاحب يك سوپري دونبش و شلوغ در منطقه 5 تهران است و به همراه دو پسرش كه يكي
را به تازگي داماد كرده مغازه اش را مي چرخاند در گفت وگويي كوتاه نظرش را در مورد
سفر با تورهاي مسافرتي اين طور بيان مي كند: «وقتي با تور و عده اي افراد ناشناس به
سفر مي روي هيچ اختياري از خودت نداري، خوردن و خوابيدن و استراحت كردنت در اختيار
ديگران است، ضمن اينكه وقتي با افراد غريبه به سفر مي روي خيلي خوش نمي گذرد، من و
خانواده ام هميشه ترجيح داده ايم با ماشين شخصي خودمان به مسافرت برويم و هر جا
دلمان خواست اتراق كنيم.»
به او مي گويم ولي مسافرت با تورهاي مسافرتي مزايايي دارد كه شايد در سفرهاي شخصي
نتواني به آنها پي ببري، مثلا با جاهاي ناشناخته كشورمان بيشتر آشنا مي شوي و افراد
خبره اين اطلاعات را در اختيار شما مي گذارند، ولي او به گراني تورها در دفاتر
خدمات مسافرتي اشاره مي كند و مي گويد: «براي ما كه عيال وار هستيم سفر با تور
مقرون به صرفه نيست. اما الان عروس و پسرم ترجيح مي دهند خودشان با تور به سفر
بروند. براي آنها شايد سفر با تور مناسب باشد، اما براي ما صرف نمي كند.»
ديدن ناشناخته ها در تورهاي گروهي ميسر مي شود
وقتي با تور به مسافرت مي روم با خيلي از جاذبه هاي گردشگري كشورم آشنا مي شوم،
ليدرها و راهنماياني كه در تورها حضور دارند با پخش فيلم هاي مستند آگاهي لازم را
در اختيار مسافران قرار مي دهند و اين بزرگ ترين مزاياي سفر با تور است.»
اين نقطه نظر خانم صالحي است كه در يك اداره دولتي فعاليت مي كند. او كه تجربه
زيادي از سفر از طريق دفاتر خدمات مسافرتي دارد با بيان مطالب فوق در ادامه نقطه
نظرات خود مي گويد: «البته الزاما همه تورها اين امكانات را به مسافران نمي دهند،
ولي در مجموع اگر مديران تورها به قول هايي كه قبل از سفر به مسافران مي دهند عمل
كنند، سفر با تور خيلي بهتر و جذاب تر از سفر شخصي است.»
به خانم صالحي مي گويم مگر طبق قرارداد اوليه آژانس ها ملزم به ارائه خدمات نيستند
و برخلاف گفته هايشان عمل مي كنند، مي خندد و در پاسخم مي گويد: «البته تمام اين
صحبتها را نمي توان به همه آژانس هاي مسافرتي تعميم داد، ولي من از تجربه هاي خود
مي گويم كه تورهاي يك روزه و چند روزه داخلي زيادي رفته ام برخي خوب بوده و بعضي كم
و كاستي هايي دارند. اينكه دسته جمعي به سفر مي رويم، دوستان زيادي پيدا مي كنيم و
با اماكن ناشناخته زيادي آشنا مي شويم همه خوب است اما در مقابل وقتي با تور به سفر
مي روي، بايد خودت را با گروه وفق بدهي و با كم و كاستي ها كنار بيايي و اين كار
سخت است.»
وي در ادامه به يكي ديگر از نقايصي كه در تورهاي داخلي با آن مواجه شده اشاره مي
كند و مي گويد: «مثلا قبل از سفر به ما مي گويند شما را به هتل سه ستاره مي بريم يا
غذاي محلي سرو مي شود ولي در عمل ما را به يك مهمانسراي كثيف مي برند و غذاي
نامطلوب و بي كيفيت مي دهند. و اين موضوع را در چند سفري كه با تور داخلي رفتم
مشاهده كردم. به نظرم مديران آژانسها بايد روي اين نكات توجه كنند و مسئولان صنعت
گردشگري هم نظارت بيشتري بر كار آژانس هاي مسافرتي و دفاتر خدمات مسافربري نمايند
تا مردم از تورهاي داخلي استقبال كنند.»
پيروي از مقررات در سفرهاي گروهي
گردشگري در كشور ما طي سالهاي قبل مورد توجه قرار گرفته است. اين مطلب بدون در نظر
گرفتن چگونگي روند و صرف نظر از درستي يا نادرستي مديريت آن گزاره اي درست است.
براي اثبات اين گفته مي توان به موارد زير اشاره كرد: كميت و كيفيت صفحاتي از
روزنامه ها و مجلات و همچنين برنامه هاي راديويي و تلويزيوني كه به موضوع گردشگري
اشاره مي كند نسبت به سالهاي قبل بيشتر و بهتر شده است، در سالهاي اخير تعداد همايش
ها، سمينارها و نمايشگاههاي مربوط به گردشگري رشد قابل توجهي داشت، اين روزها دفاتر
خدمات مسافرتي مقاصد و خدمات متنوع تري را براي برگزاري تورها مدنظر قرار داده اند،
هم اكنون تعداد دانشجويان و علاقه منداني كه در رشته هاي مرتبط با گردشگري تحصيل مي
كنند و آموزش مي بينند بسيار بيشتر از سالهاي قبل است و آخر سر اينكه مردم نيز به
انجام سفرها رغبت بيشتري نشان مي دهند و اين مصاديق بيانگر اين نكته است كه گردشگري
در ايران مورد توجه واقع شده است اما اينكه اين توجه تا چه حد در راستاي توسعه
پايدار و در نتيجه به نفع ماست مسئله ديگري است كه جداگانه بايد مورد بحث قرار
گيرد. اما نكته حائز اهميت نقش تورها در جذب گردشگر و راهكارهاي استقبال مردم از
سفرهاي گروهي است.
رضا حقيقت جو، مدير يك آژانس مسافرتي در شهرك اكباتان است كه در گفت وگو با گزارشگر
كيهان به مزايا و معايب سفرهاي گروهي اشاره و دليل عدم استقبال مردم از سفر با
تورها را بيان مي كند و مي گويد: «اولين موضوع در سفرهاي گروهي اين است كه در اين
گونه سفرها اختيارات فردي به طور چشمگيري كاهش مي يابد در واقع فرد با انتخاب سفر
گروهي خود را موظف به رعايت اصول نظام اجتماعي خاصي مي كند كه در سفرهاي غيرگروهي
با آن سروكار ندارد. به طور مثال از آنجا كه تورها برنامه زمان بندي شده و از پيش
تعيين شده دارند، شايد مسافر نتواند در هر مكاني كه مايل است توقف كند و همچنين
نتواند از تمام ديدني هايي كه در طول مسير سفر قرار دارند بازديد كند و همين
محدوديت علاقه مردم به سفرهاي گروهي را تا حدودي كاهش مي دهد.»
آقاي حقيقت جو اضافه مي كند: «مسافر داوطلب سفرهاي گروهي مي بايستي از مقررات تور
پيروي نمايد و از همان لحظه اول كه پا به درون اتوبوس مي گذارد در صندلي كه به وي
اختصاص داده شده استقرار يابد و بلافاصله بايد با برنامه تور همزمان و هماهنگ شود،
او از اين پس بايد خواب و برنامه هاي شخصي اش را با گروه تطبيق دهد... اين موضوع
براي برخي از افراد كه قوانين سفرهاي گروهي را خوب درك نكرده اند قابل پذيرش نيست
چون آنها روزهايي را مي خواهند كه از روزمرگي ها و قيد و بندها به دور باشند و همين
محدوديت ها شايد به زعم برخي ناخوشايند آيد، در حالي كه مزاياي سفرهاي گروهي خيلي
بيشتر از سفرهاي شخصي است.»
تجربه هاي منحصر به فرد درمسافرتهاي دسته جمعي
اين مديرآژانس در عين حال از زاويه اي ديگر به مسافرت با تورها اشاره مي كند و مي
گويد: «گاهي سفرهاي گروهي بيش از يك روز و در برخي موارد ممكن است يك تا دو هفته به
طول بينجامد مثل تورهاي زيارتي، اما هم سفر شدن، هم سفره شدن، هم سخن شدن و احتمالا
هم اتاق شدن با كساني كه شايد برخي از آنان را براي اولين مرتبه است كه ملاقات مي
كنيم، تجربه منحصر به فردي است كه تنها در سفرهاي گروهي اتفاق مي افتد و اين موضوع
از لحاظ روان شناسي فردي و جامعه شناسي بسيار حائز اهميت است.»
وي اضافه مي كند: «گاهي اوقات چنين سفري با چنين تجربه اي تا مدتها در ذهن فرد باقي
مي ماندو منشأ اثر خواهد بود.»
حقيقت جو تاكيد مي كند: «سفرهاي گروهي اگر به خوبي هدايت شوند، براي كساني كه آن را
تجربه مي كنند، نوعي حس همكاري با ديگران را القاء مي كند. اين گفته اغراق آميز
نيست كه در سفرهاي گروهي و تورهاي داخلي، بازآموزي روابط اجتماعي را شاهد هستيم.
احترام نسبت به مردم و مكان هايي كه مسافران از آنها ديدن مي كنند، در سفرهاي گروهي
بيشتر از سفرهاي فردي مشهود است، همچنين از آنجا كه مسافران تورها، لحظات شادي آور
را با هم و يكسان تجربه مي كنند، هوش عاطفي آنها برانگيخته مي شود و نوعي از آرامش
جمعي را تجربه مي كنند كه قابل قياس با لذت فردي نيست. از طرف ديگر هستند كساني كه
در دوراني از زندگي، ارتباط با افراد جديد را بسيار بيشتر از ارتباط با دوستان و
آشنايان قديمي مي پسندند، بنابراين سفرهاي گروهي به مذاق آنها خوشايندتر است.»
به او مي گويم اما اكثر كساني كه يك بار مشتري سفرهاي گروهي يا مسافرت با تورهاي
داخلي مي شوند از عدم مديريت درست آژانس ها و امكانات ضعيف راهنمايان و گراني سفر و
هزينه هاي بالا گلايه دارند و به همين دليل قيد سفر با تور آن هم از نوع داخلي را
مي زنند و بعضا ترجيح مي دهند به جاي اينكه با تور سفر كنند با وسيله شخصي خود به
مسافرت بروند تا برخي با اين توجيه كه به جاي صرف هزينه در داخل بهتر است به يك
مسافرت خارجي بروند، تمام اين نكات مثبت سفرهاي گروهي با تورهاي داخلي را از دست مي
دهند.»
اين مدير آژانس در توضيحاتي براي اين صحبت هايم مي گويد: «ايران و سرزمين و كشورمان
جاذبه هاي بسيار ديدني دارد كه در هيچ جاي ديگر دنيا نمي توان آنها را پيدا كرد و
چه بسا بسياري از مردم كه به تنهايي سفر مي كنند با خيلي از اين مكانها آشنا نمي
شوند و فرصت ديدن اين جاذبه ها را از دست مي دهند و سفر با تور نيز اين امكان را
براي آنها فراهم مي كند. اما صحبت هاي شما در مورد گراني نرخ تورها را هم قبول
دارم.»
وي مي گويد: «اينكه مديريت در سفرهاي گروهي بسيار حائز اهميت است هم مسئله قابل
توجهي است كه نمي توان آن را ناديده گرفت. چرا كه افراد با سليقه ها و توقع هاي
مختلف در تور شركت مي كنند و نبود نظم تمام لذت سفر را از بين خواهد برد.
همچنين اگر به برانگيختگي احساسات انساني و فرهنگي در سفرهاي گروهي توجه نشود،
افراد كمتر مايل خواهند بود كه در آنها شركت كنند. بنابراين سعي ما مديران بر اين
است كه در هر شرايطي مسافران را راضي نگه داريم و توصيه مي كنيم مردم كشورمان سفر
به ايران را به هر نقطه اي ديگر از كشورهاي خارجي ترجيح دهند.»
با آژانس هاي فاقد مجوز برخورد قانوني مي شود
ابراهيم شفيعي كه مدتي قبل به اتفاق همسر و نوجوان 15 ساله خود با يكي از تورهاي
داخلي سفري دو روزه به شمال كشور داشته است با ابراز نارضايتي از رفتارهاي
غيراخلاقي راهنمايان تورها مي گويد: «به ما گفتند تور شادي است اما جز رقص و
پايكوبي چيز ديگري در اين تور نديديم! هدف تورهاي داخلي بايد ايجاد سفري متنوع، شاد
و پرجاذبه باشد، اما اين جاذبه نبايد با رقص و آواز و رفتارهاي خلاف شئونات اسلامي
همراه باشد. بنده ديگر با تور به سفر نمي روم مگر اينكه نظارت درستي بر كار اين
آژانسها و تورها باشد.»
محمدحسين فراهاني، مديركل ميراث فرهنگي استان تهران در اين خصوص مي گويد: «اكثر
تورهايي كه اقدام به تبليغ و اجراي تورهاي گردشگري تابستانه بدون رعايت قوانين و
مقررات شئونات اسلامي و اخلاقي كرده اند، فاقد مجوز هستند و بازرسان اين اداره كل
با كارتهاي شناسايي صادر شده به صورت محسوس و نامحسوس نحوه خدمات دهي و برگزاري
تورهاي گوناگون را بررسي مي كنند و با آژانس هاي بدون مجوز و متخلف به صورت جدي
برخورد مي شود.»
دكتر منوچهر جهانيان، معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي هم در سخناني در اين زمينه
مي گويد: «در صورت مشاهده تخلفاتي از جمله عدم رعايت موارد اخلاقي و اسلامي در
تورهاي گردشگري به صورت جدي برخورد صورت مي گيرد و مردم هم در صورت مشاهده اين
تخلفات مي توانند مورد را به شماره 2000440 پيامك كرده يا با شماره تلفن گوياي
09669 تماس بگيرند.»
وي همچنين در مراسم رونمايي سامانه مجوز بند «پ» به گزارشگر كيهان مي گويد: «از
ميان 3 هزار و 732 آژانسي كه مجوز فعاليت گرفته اند، 3 هزار و 272 دفتر مشغول به
كار هستند و 2 هزار و 235 دفتر در 5 استان كشور متمركز شده اند. در تهران هزار و
470 دفتر، خراسان رضوي 260، مازندران 186، آذربايجان شرقي 177 و اصفهان 142 دفتر
خدمات مسافرتي فعاليت مي كنند.»
معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي اضافه مي كند: «صدور مجوزها و پراكندگي آژانس ها
مشكلاتي را به وجود آورده بود كه در اين سامانه با توجه به مقاصد و حوزه تخصصي
آژانسها مشكلات موجود رفع مي شود. جهانيان درباره الزاماتي كه آژانس هاي مسافرتي
بايد در هنگام دريافت مجوز بند ب رعايت كنند، مي گويد: «هر آژانسي بايد حداقل 50
تور ورودي به كشور بياورد و 100 تور گردشگري داخلي را برگزار كند. اين دو آيتم بايد
وجود داشته باشد تا بتوان مجوز بند ب را حفظ كرد.»
سامانه مجوز بند ب چيست؟
اما مجوز بند ب چيست و راه اندازي اين مجوز چه تأثيري در جذب مسافران به سفرهاي
گروهي دارد؟
مرتضي شريفي، مديركل دفتر امور مراكز و خدمات گردشگري نيز در گفت وگو با گزارشگر
كيهان در پاسخ به سؤال فوق مي گويد: «سامانه صدور مجوز بند ب يا دفاتر خدماتي
مسافرتي و گردشگري كه در گذشته به صورت دستي و با مراجعه حضوري مردم به ادارات كل
ميراث فرهنگي و صنايع دستي استانها يا سازمان مركزي طي چندين مرحله مراجعه حضوري و
در صف ايستادن هاي طولاني، منجربه صدور مجوز مي شد، با راه اندازي اين سامانه ديگر،
مراجعات حضوري حذف مي شود، مگر براي يك مورد كه مصاحبه و حضور در كميسيون فني است و
ساير مراجعات حذف مي گردد و اين باعث مي شود جلوي رفت و آمدهاي بي مورد گرفته شود.»
وي به محاسن ديگر اين سامانه اشاره مي كند و مي گويد: «اين سامانه جامع دفاتر خدمات
مسافرتي است كه باعث تسهيل در صدور مجوز، تمديد مجوز مديريت تورها و برنامه هاي
آنها مي شود و اگر شكايتي از سوي مسافران باشد يا دفتري تخلف كند در اين سامانه درج
مي شود و قابل پيگيري است.
همچنين جلوي تبعيض هاي احتمالي گرفته مي شود و به نارضايتي هاي مردم از دفاتر
مسافرتي به صورت دقيق و سريع رسيدگي مي شود.»
گزارش روز |
