نگاهي به اهداف دولت الكترونيك و نقاط قوت و ضعف آن (بخش نخست)
تحقق دولت الكترونيك = پايان بروكراسي اداري

پريسا جلالي
ديگر كاغذ بازي هاي اداري به مساله اي غيرقابل تحمل تبديل شده و مقايسه كشورهاي مجهز به دولت الكترونيك با شرايط «امروز برو و فردا بيا» موضوعي دير هضم است.
هر چند سهمي از كارهاي اداري امروزه در دفتر پيشخوان دولت، جايي براي انجام امور اداري از طريق سيستم هاي الكترونيكي و فضاي مجازي انجام مي شود اما هنوز راه زيادي تا رسيدن به اهداف كامل دولت الكترونيك در پيش است.
وجود برخي ناهماهنگي هاي سازماني، روند كند الكترونيكي شدن، سرعت ناچيز اينترنت و به عقيده بعضي، نبود سازو كارهاي ساختاري موانعي است كه هنوز ايران را تا الكترونيكي شدن ارائه خدمات به مردم عقب نگاه داشته است.
دولت الكترونيكي يا دولت ديجيتالي، به استفاده دولت از فن آوري اطلاعات براي جابه جايي اطلاعات بين مردم، سازمان ها، بازار و اركان ديگر دولتي گفته مي شود.
اين تعريفي جامع و البته خيلي كلي از خدمات نسبتا جديدي است كه دولت موظف به انجام آن است.
چرا كه پيشرفت علم و فناوري و پيچيدگي امور جوامع بشري پرتعداد آن هم در كلان شهرها راهي جز حركت به سمت آسان و دقيق ترين روش ها براي انجام امور اداري باقي نگذاشته است.
آن هم در دوراني كه از آن با عنوان عصر فناوري اطلاعات و ارتباطات ياد مي شود و نفوذ فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطاتي در جنبه هاي مختلف زندگي انسان باعث شده روش هاي ارتباط افراد كاملا تغيير كند و زندگي ها به سمت ماشيني تر شدن سرعت بيشتري بگيرند.
همان بشري كه روزي در مقابل ماشين هاي عصر صنعتي زانو زد امروز در برابر فضايي ناديدني اما كارآ مقاومتش را از دست مي دهد و هم پاي اجتماعي كه به جوامع علمي تبديل شده است به كاربر شبكه اي اطلاعاتي تبديل مي شود.
بدون طي مسافت و اتلاف وقت
ايجاد دولت الكترونيك كه روزي فقط در قالب يك ايده مطرح شد امروز از اين حد فراتر رفته و همه كشورهاي توسعه يافته وحتي در حال توسعه را درگير خود كرده است.
تا جايي كه انتظارات افراد جوامع را ارتقا داده و انتظار دارند همه خدمات و سرويس هاي دولتي با حداقل هزينه ، حداكثر سرعت و حداقل زمان در اختيارشان قرار گيرد و كوچك ترين خللي را در اين مورد نمي پسندند.
هر چند گاه و گداري بعضي از كارهاي اداري، گذرمان را به دفاتر پيشخوان دولت مي رساند از اين رو صحبت با مردمي كه آن ها هم مثل ما دوست دارند سريع تر در اين دفاتر كارهاي شان به انجام رسد و زمان باقي مانده را براي ديگر مشغله هاي شان صرف كنند، بد نيست.
روز شنبه و آغازين ساعات اداري
پيك كاري در اين ساعت و روز از روزهاي هفته طبيعي است.
خلا دو روز اداري پنج شنبه و جمعه، شنبه ها را پرترافيك مي كند و هر اداره و سازماني هم پا بگذاري وضع، همين است.
«اولين بار است كارم به اين دفتر افتاده و تا به حال كه اوضاع خوب پيش رفته و راضي ام.»
فرهاد خاني زاده ارباب رجوعي كه از عملكرد دفتر پيش خوان دولت تقريبا راضي است، مي گويد: صبح اول وقت آمدم تا كارم را سريع تر انجام دهم و زودتر به سر كارم بروم اما يك مقدار معطلي داشت تا نوبت به من برسد و متصدي مربوطه به كارم رسيدگي كند. احساس مي كنم هنوز متصديان آن طور كه مي بايد به كارشان آشنايي ندارند چون دو بار متوجه شدم كه اطلاعات را اشتباه وارد كردند و همين باعث شد مقدار زمان بيشتري اين جا بمانم.
علي خسروي مراجع ديگر به دفتر پيش خوان دولت در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان، كم شدن كاغذ بازي و بروكراسي را از مزاياي اين طرح مي داند اما همچنان معتقد است كه دولت الكترونيك يعني از طريق فضاي مجازي كارت را انجام دهي و مراجعه به مركز اداري و طي مسافت نداشته باشي.
خسروي مي گويد: الكترونيكي شدن خدمات دولتي اتفاق خوبي است اما آن چيزي كه من در خارج از كشور ديده ام به اين شكل نبوده كه كلي وقت و زمان صرف كني تا دفتر پيش خوان دولت پيدا كني و به جاي رفتن به اداره مربوطه براي كار اداري به آن جا مراجعه كني. بهتر است همين كار هم از طريق فضاي مجازي صورت بگيرد. درست است كه در زمان صرفه جويي شده و كارها سريع تر انجام مي شود اما اگر مي خواهيم كاري انجام دهيم بهتر است زيربناي آن را محكم تر بريزيم.
وي كه كارمند بانك است، ادامه مي دهد: تصور كنيد كه چقدر از مشتريان در بانكي كه مشغول به فعاليت هستم زمان و وقت شان هدر مي رود و بار كار به خاطر مرخصي ساعتي كه گرفته ام روي دوش همكارانم است، اما اگر همين كار را در طول شبانه روز و از طريق اينترنت خودم مي توانستم انجام دهم الان در محل كارم بدون دغدغه به كارهاي مهم تري مي رسيدم.
نقاط قوت را هم ببينيم
خانم جواني كه دانشجوست و به اين دفتر آمده است مي گويد: بايد در كنار همه ضعف ها نقاط قوت را هم ديد. مثلا فكرش را بكنيد براي كار اداري ام بايد به جاي دفتر پيش خواني كه سر كوچه مان و در محل وجود دارد، به خيابان مطهري مي رفتم چقدر بايد وقت و هزينه و كرايه مسير صرف مي شد در صورتي كه صبح خودم را به اين جا رساندم و سريع هم كارم در حال انجام است. يعني مجبور نشدم 30 كيلومتر رفت و برگشت را تحمل كنم تا آيا كار اداري ام انجام شود يا خير.
اما خاني زاده در جواب وي مي گويد: بله خوب. ما هم منكر نقاط قوت اقدامات نمي شويم اما سرعت اينترنت اگر بهتر از اين بود و يا متصدي كه اطلاعات را اشتباه به سيستم داد و اگر متوجه نمي شدم تا يك هفته ديگر هم كارم انجام نمي شد، را كه كنار تعريف دولت الكترونيك بگذاريم چندان با هم جور نيستند و يك سري خطاهايي وجود دارد كه بايد اصلاح شود.
خسروي هم مي گويد: بله آقا! شايد اين اصلاح شدن آن قدرها هم سخت نباشد. اما بالاخره اين ضعف ها وجود دارد كه بايد برطرف شود. وقتي شعار استفاده از اينترنت براي صرفه جويي در وقت و هزينه مي دهيم يعني در 24 ساعت شبانه روز و در همه روزهاي سال از طريق وسايل ارتباطي مثل تلفن و اينترنت كارمان را راه بيندازيم و مجبور نباشيم براي انجام كار اداري دو روز پنج شنبه و جمعه تعطيل صبر كنيم تا روز شنبه كارمان را انجام دهيم.
اتلاف وقت در دولت الكترونيك!
«اتلاف وقت در طول روز و بعد از ساعت اداري كه ديگر دولت الكترونيك نيست. هنوز بايد براي ارائه يك نامه درخواست ساده به بعضي از سازمان هاي مربوط مراجعه كني و اگر شانس بياوري و كارمند مربوط حضور داشته باشد، نامه ات را تحويل بدهي و شماره پرونده بگيري تا اگر نامه ات در اين كاغذبازي ها گم نشد به آن رسيدگي كنند.»
اين ها را خانم اكرمي مي گويد كه كمي آن طرف تر با اين كه كارش در اين دفتر تمام شده اما همچنان ايستاده و شاهد صحبت هاي ديگر مراجعان است.
وي همچنين به گزارشگر كيهان مي گويد: شما فقط به سيستمي كه در اين دفاتر هست توجه نكنيد. همه بخش هاي مجازي را در نظر بگيريد از بانك ها كه مدت هاست به سيستم اينترنت وصل شده اند تا ثبت نام سازمان سنجش و پليس به علاوه 10 و غيره. سيستم بانكي كه مشكلات خاص خودش را دارد و دستگاه هاي خودپرداز با آن سيستم خرابي هاي دائمي براي مان تكراري و عادت شده است.
وي البته به فروشگاه هاي زنجيره اي و مغازه هاي مجهز به كارت خوان هم اشاره كرده و مي گويد: وقتي با كارت هاي بانكي خريد مي كنيم كارت خوان يك باره از كار مي افتد و 72 ساعت بايد صبر كنيم تا ببينيم پولي كه پرداخت كرده ايم به حساب مان برگشته يا نه. اگر پول نقد هم نداشته باشيم كه بايد دوباره در فروشگاه به دنبال برگرداندن اجناس باشيم و خودتان ديگر كارهاي متصل به شبكه اينترنت را ببينيد كه چه وضعي دارند.
كارشناسان چه عقيده اي دارند؟
درست است كه انتقادات زيادي در حال حاضر و در كنار نقاط قوت موجود استفاده از فضاي مجازي در پاسخ گويي به ارباب رجوع مطرح است اما كارشناسان اين حوزه بيش از پيش به نقاط قوت اين طرح اشاره دارند و معتقدند بايد دولت هر چه سريع تر موانع را حل كند تا مردم سريع تر منتفع شوند.
دكتر هاشم پور يزدان پرست اقتصاد دان و عضو هيات علمي دانشگاه شيراز مي گويد: سيستم كاغذبازي يكي از مشكلات سيستم اداري است و از طريق الكترونيكي شدن ارائه خدمات مي توان اين مشكل را حل كرد. تجميع خدمات عمومي و دولتي و تمركززدايي و افزايش بازدهي در سرعت و كيفيت خدمات همچنين سهل المسيرشدن دالان هاي بوروكراتيك و استفاده عمومي و انعطاف پذيري سازماني رضايت بخش بودن اجتماع را كامل مي كند.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان ادامه مي دهد: كاهش ترددهاي شهري ، مصرف سوخت، آلاينده هاي زيست محيطي و تامين سلامت روحي و جسمي افراد جامعه همچنين رضايت مندي مردم از دسترسي به خدمات مورد نياز در نزديك ترين فاصله به منازل مسكوني يا محل كار و حتي انجام امور از طريق رايانه هاي شخصي و با استفاده از فضاي مجازي مي تواند اين هدف را محقق كند.
البته تكريم مردم و ارتقاي كارايي دولت براي راهبرد نيازهاي جامعه و صرفه جويي در هزينه هاي عمومي، دولتي و خانوار به شرطي محقق مي شود كه تمام زيرساخت ها فراهم شده باشد كه مهم ترين آن امكانات نرم افزاري است. در شهري مثل تهران كه مردم مجبورند براي انجام هر كار اداري تقريبا 40 كيلومتر مسير رفت و برگشت را طي كنند با اين شيوه مي توان بهترين تكريم را داشت اما در صورتي كه سرعت اينترنت هم ياري كند.
هاشم پور يزدان پرست در اين مورد مي گويد: اينترنت ملي تسهيل كننده است و در روان شدن اين قضيه كمك بسيار زيادي مي تواند بكند. وقتي اينترنت در اختيار خودمان و ملي باشد سرعت آن بسيار بهتر خواهد بود و در سطح ملي مسائل داخلي كشور را به سرعت انجام خواهد داد.
وي زيرساخت هاي انجام اين امر را علاوه بر اينترنت ملي سرعت بالا و اطلاع رساني به مردم و آموزش آن مي داند.
پاي صحبت مسئولان
با تصميم دولت براي ارائه خدمات الكترونيكي قرار شد سند جامع نقشه راه دولت الكترونيك را دستگاه هاي اجرايي تهيه و در سال 89 دستگاه ها موظف شدند ظرف سه سال آتي تمامي خدمات خود را به صورت الكترونيكي به مردم ارائه دهند.
در راستاي اجراي دولت الكترونيك در كشور دستگاه هاي اجرايي براساس سند نقشه راه دولت الكترونيكي ملزم خواهند بود خدمات خود را معرفي كرده و برنامه زمان بندي براي اجراي آن ارائه دهند.
همچنين قرار است طي چهار سال آينده هر سال و براساس تكاليف دستگاههاي اجرايي خدمات جديدي تنظيم و به سند جامع دولت الكترونيك افزوده شود.
علي رضي رئيس امور توسعه دولت الكترونيك معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رئيس جمهور از تصويب نقشه راه سند جامع دولت الكترونيك در كارگروه فاواي دولت خبر مي دهد و تاكيد دارد: با ابلاغ اين سند به دستگاه هاي اجرايي، پياده سازي دولت الكترونيك امسال محقق خواهد شد.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان در مورد آخرين وضعيت نقشه راه سند جامع دولت الكترونيك با توجه به تشكيل نهاد راهبري اين سند در معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رياست جمهوري مي گويد: سند جامع دولت الكترونيك در كشور در قالب برنامه تحول اداري معاونت توسعه مديريت و سرمايه انساني رياست جمهوري نيز در حال پيگيري است و در اين برنامه تكاليف دستگاهها براي اجرايي كردن و عمل به موارد آن مشخص خواهد شد.
گزارش روز