نقش استاندارد در كيفيت كالا و اصلاح الگوي مصرف (بخش نخست)
مهر اطمينان بر پيشاني كالاي ايراني
صديقه توانا
اگر تا ديروز مردم كالا يا مواد خوراكي از مغازه اي خريداري مي كردند و به علامت
استاندارد و احيانا تاريخ توليد و انقضاء خيلي توجه نمي كردند، اما امروزه
خوشبختانه با پيشرفت تكنولوژي و افزايش سطح آگاهي و دانش مردم و توجه آنها به موضوع
سلامت كالا، اين توجهات بيش از پيش زياد شده و دقت و وسواس آنها در خريد اقلام مورد
نياز بخصوص مواد غذايي مورد اهميت دوچندان قرار گرفته است.
بي ترديد دامنه موضوع كيفيت و استاندارد آن قدر گسترده است كه از ابتدايي ترين
مسائل تا پيچيده ترين نكات در آن قابل بررسي است. درحقيقت امروزه و در جهان روبه
توسعه كنوني، اولين معيار براي سنجش هر چيز، كيفيت آن است به گونه اي كه ديگر اهميت
كميت تنها در كنار كيفيت معنا پيدا مي كند.
اما در اين گردونه پرشتاب كه اكثر كشورهاي جهان در حال ربودن گوي سبقت كيفيت از
ديگران بوده و به فكر تسخير بازارهاي اقتصادي هستند ما هم بايد بيش از گذشته به
موضوع كيفيت در زندگي خويش بنگريم و دست اندركاران امر توليد هم بايد در اين زمينه
پيش قدم شوند و كيفيت كالاهاي خود را روز به روز افزايش دهند.
ضرورت توجه به مقوله استاندارد و فوايد آن در زندگي، نقش استاندارد در حمايت از
كالاهاي ايراني و مشكلات پيش روي استانداردسازي كالاها در كشور مهم ترين محورهاي
مورد بحث در دو شماره گزارش پيش روست.
سلامت كالا و توجه به حقوق مصرف كننده
رضا احمدي كارشناس و كارمند يكي از شركت هاي توليدي حاشيه شهر تهران با اعتقاد به
اينكه مردم جامعه در حال حاضر به كيفيت و سلامت كالا اهميت زيادي مي دهند مي گويد:
«انسان همواره دوست دارد تا به سوي بهترين ها برود و بهترين ها را در زندگي به دست
آورد كه اين ويژگي در فرهنگ تعالي خواه ايراني جايگاه بيشتري دارد، بنابراين
ناخودآگاه كيفيت براي ما اهميت پيدا مي كند.»
اين كارشناس مي گويد: «مثلا وقتي شخصي حتي براي خريد يك ظرف ماست به مغازه مي رود،
سعي مي كند تا از ميان انواع و اقسام مارك هاي موجود بهترين را انتخاب كند. ضمن
اينكه حتما به تاريخ توليد و انقضاء آن هم توجه ويژه اي مي كند. حال بماند كه در
اين بين شاهد برخي تخلفات و سودجويي ها از سوي برخي شركت ها در مورد درج تاريخ
توليد و انقضاء آن هستيم.»
احمدي خاطرنشان مي كند: «خوشبختانه هم اكنون در سطح كشور بيشتر توليدات داخلي ما
اعم از مواد غذايي، تزييني، لوازم زندگي، اداري و... از كيفيت مطلوب و خوبي
برخوردارند و البته اين به آن معنا نيست كه همه توليدات چنين است. نه! شركت هاي
مختلفي هم داريم كه سعي در افزايش كيفيت اجناس خود دارند و با استانداردهاي بين
المللي رقابت مي كنند و بعضي هم كيفيت كمتري دارند.»
مصطفي ضيايي، بازنشسته آموزش و پرورش نيز در اين زمينه مي گويد: «وقتي كه امثال
بنده براي خريد اجناس خانه به بازار مراجعه مي كنيم و با انواع لوازم زندگي كه ساخت
و توليد داخل است برخورد مي كنيم، مسلما با توجه به خدمات پس از فروش و گستردگي
محصولات و عرق ملي خود دوست داريم كه از محصولات داخلي استفاده كنيم به شرط آنكه از
استانداردهاي روز دنيا برخوردار باشد و پس از چند سال مجبور نباشيم كه مشابه خارجي
آن را به دليل كيفيت بالاتر خريداري كنيم يا اينكه به دليل تقلب در برخي از محصولات
و مواد خوراكي درخصوص درج تاريخ توليد و انقضاء اعتمادمان از خريد كالاهاي داخلي
سلب شود.»
كالاهايي فاسد با داشتن تاريخ توليد و انقضاء!
شايد براي شما هم اتفاق افتاده باشد كه هنگام خريد از فروشگاه نگاهي تند و سريع به
تاريخ توليد و انقضاء كالاها بيندازيد و آن را در سبد گذاشته و مطمئن از اينكه
كالاي تازه و به روز خريده ايد از فروشگاه خارج شويد، اما در فرصتي كه در منزل
داريد وقتي با دقت تاريخ ها را نگاه مي كنيد متوجه مي شويد به تاريخ توليد كالا
هنوز چند روز ديگر مانده است و همين كافي است كه به شما بفماند اين تاريخ ها تقلبي
است و اصلا روي اصول استاندارد نمي باشد، يعني همه اين تاريخ ها به قول معروف كشك و
الكي است!
مريم اصلاني زاده به همراه دختر 6 ساله اش بهسا از سوپري محله نايلون به دست خارج و
سوژه گزارشم مي شود. نظرش را در مورد تاريخ اشتباه روي برخي از كالاها يا فاسد بودن
برخي مواد كه هنوز 2 ماه تا پايان تاريخ مصرفشان مانده و فاسد هستند جويا مي شوم و
اينكه آيا تاكنون با چنين موردي برخورد كرده است يا خير؟
هنوز حرفم تمام نشده رشته كلام را در دست مي گيرد و مي گويد: «درست دو هفته قبل
براي دخترم بيسكويت كاكائويي خريدم با دقت به تاريخ درج شده در روي پاكت نگاه كردم
و با اطمينان از مغازه خارج شدم، دخترم در منزل مشغول باز كردن و خوردن بيسكويت شد
و هنوز گاز اول را نزده بود، چشمم به موجودات ريزي در روي بيسكويت افتاد...»
وي مي گويد: «كالاي فاسدي كه مهر استاندارد و تاريخ توليد و انقضاء دارد چه معني جز
ضعف نظارت و كنترل بر كيفيت كالاها مي تواند داشته باشد؟!» اين مادر كه نگران
سلامتي فرزندش مي باشد مي گويد: «به نظرم مسئولان سازمان استاندارد بايد دقت و
نظارت بيشتري بر شركت هاي توليدي بخصوص مواد غذايي داشته باشند.»
استاندارد نشانه كيفيت
استانداردسازي فرآيندي است كه با استفاده از آن و در چارچوب قوانين و مقررات، اصول
و ضوابط مربوط به اين فرايند استاندارد مشخص تهيه و تدوين مي شود.
علي مهرآئيني كارشناس مسائل اقتصادي با تأكيد بر اينكه حمايت از حقوق مصرف كننده در
ايران با استفاده از نقش استانداردهاي ملي ميسر مي گردد، به گزارشگر كيهان مي گويد:
«استاندارد كردن كالاها اقدامي در جهت حمايت از حقوق مصرف كنندگان به شمار مي آيد و
مي توان از نقش استانداردهاي ملي و قوانين و مقررات ناظر بر استانداردهاي اجباري
براي حمايت بيشتر از حقوق مصرف كنندگان در كشور بهره گرفت.»
اين پژوهشگر مسائل اقتصادي مي گويد: «استانداردها طيف بسيار وسيعي از كالاها،
خدمات، آيين هاي كار و سامانه ها را در برمي گيرند و براي تحقق اهدافي از قبيل
پاسخگويي به نيازهاي مشتريان، گسترش و تسهيل تجارت بين المللي، ارتقاي سطح رفاه و
كيفيت زندگي بشر و حمايت از مصرف كننده تدوين و اجرا مي شوند و همگام با توسعه علمي
و فني در جامعه بشري و با توليد كالاهاي جديد و افزايش تنوع محصولات، اصلاحات لازم
در آنها صورت مي گيرد تا استانداردهاي نويني تهيه و ارائه گردد.»
اطمينان خاطر مشتري در سايه نظارت دقيق استاندارد
از اين پژوهشگر درمورد اهميت نقش استانداردسازي در عرضه كالاهاي باكيفيت مطلوب و
ايمني لازم و همچنين ارتقاي سطح كيفيت كالاهاي عرضه شده به عموم مردم و رابطه آن با
حقوق مصرف كنندگان سوال مي كنم، وي در توضيحاتي مي گويد: «استانداردسازي سبب حفظ
محيط زيست، صرفه جويي در منابع و كاهش ضايعات حاصل از توليد و همچنين كاهش قيمت
تمام شده براي عرضه محصولات در انتهاي خط توليد با استفاده از فرآيند توليد و
فناوري مناسب و سيستم كيفيت استاندارد و ارتقاي سطح كيفيت محصول مي شود.»
وي اضافه مي كند: «استاندارد بودن انواع كالاها و عرضه محصولات داراي ايمني لازم
باعث مي شود درپي كاهش يافتن آسيب هاي ناشي از مصرف كالاهاي عرضه شده به مصرف
كنندگان، تعداد دعاوي مصرف كنندگان نيز كاهش يابد.»
مهرآئيني با تاكيد بر اين موضوع كه استاندارد بودن كالا سبب دسترسي آسان تر به
كالاهاي موردنياز مصرف كنندگان مي باشد، خاطرنشان مي كند: «با سازگار بودن كالاهاي
استاندارد با ساير كالاهاي در دسترس مصرف كنندگان كه قبل از توليد و عرضه يك كالاي
جديد توليد و تهيه شده اند، استفاده همزمان مصرف كنندگان از كالاي جديد و كالاهاي
مزبور را ميسر مي سازد، همچنين استاندارد بودن كالاها سبب كارايي بيشتر و اثربخش تر
بودن آنها مي شود و با تضمين سطح كيفيت و برخورداري از ايمني لازم، نسبت به كالاهاي
استاندارد قابليت اعتماد بيشتري نيز وجود دارد و مصرف كننده مي تواند با اطمينان
خاطر كالاهاي استاندارد را خريداري و مصرف نمايد و از مخاطرات ناشي از مصرف كالاهاي
نامرغوب و فاقد ايمني لازم نيز مصون بماند و البته تمام موارد فوق در صورتي محقق
خواهد شد كه مسئولان سازمان ملي استاندارد نظارت دقيق و كاملي بر كيفيت كالاها
داشته باشند، در غير اين صورت آرم به تنهايي فاقد اعتبار است.»
نصب علامت جعلي استاندارد روي كالاها!
در اين كه استاندارد فوائد زياد براي توليدكننده و بخصوص مصرف كننده دارد هيچ شكي
نيست، و كسي منكر اين مسئله نمي باشد. اما اينكه چرا علي رغم اين همه شعار و تعريف
و اين همه نظارت و كنترل باز هم شاهد بعضي تخلفات از سوي برخي توليدكنندگان و نصب
علامت جعلي استاندارد روي برخي كالاها هستيم، موضوعي است كه با آقاي سعيد مرندي
مقدم مديركل هماهنگي امور استان ها و نظارت بر اجراي استانداردها مطرح كرديم تا
پاسخ قانع كننده اي از زبان ايشان بشنويم.
وي در توضيحاتي با اشاره به اين كه به اين قضيه از دو ديدگاه بايد نگاه كرد مي
گويد: « از يك جنبه اين همه توجه مردم به علامت استاندارد جاي خوشحالي دارد چون
مردم به آرم سازمان اعتماد دارند و وقتي اين علامت را روي كالاي موردنظر خود مشاهده
مي كنند با اطمينان آن كالا را خريداري مي نمايند، پس اين موضوع نشان دهنده جايگاه
استاندارد و توجه مردم به اين علامت است، اما از سوي ديگر برخي از اين اطمينان
سوءاستفاده مي كنند.»
آقاي مرندي مقدم ضمن تاييد اين موضوع كه نمي توان منكر تقلب در علامت استاندارد روي
برخي از كالاها از سوي تعداد اندكي سودجو شده مي گويد: «متاسفانه تقلب در اين زمينه
وجود دارد و شكي در آن نيست، اما بازرسان سازمان با اين تخلفات به شدت برخورد مي
كنند ضمن اينكه در همين جا از مردم تقاضا داريم درصورت مشاهده هر نوع تخلف يا
سوءاستفاده موضوع را با سازمان استاندارد در ميان بگذارند.»
از او سوال مي كنم سازمان چه راهكارهايي را براي برخورد با اين تخلفات درنظر گرفته
است؟ مي گويد: «سازمان استاندارد ملي ايران براي جلوگيري از هرنوع سوءاستفاده زير
علامت استانداردي كه روي كالاها وجود دارد يك شماره 10رقمي درج كرده است كه اگر
مصرف كنندگان اين شماره را به شماره 10001517 پيامك كنند، اطلاعات دقيق كالا شامل
نام محصول، كارخانه توليدي و تاريخ توليد و انقضاء محصول براي خريدار حك مي شود و
فرد مي تواند از اصل بودن محصول خود مطلع و اطمينان حاصل نمايد. چون اين كدها براي
سامانه قابل شناسايي است. اين كار بهترين و مطمئن ترين روش براي برخورد با جاعلان و
سودجويان است.»
از وي سوال مي كنم مردم در صورت مشاهده تخلف مثلا درمورد تاريخ توليد و انقضاء با
چه شماره اي مي توانند موارد را به سازمان استاندارد اطلاع دهند؟ مي گويد:
«شماره1517 آماده پاسخگويي و رسيدگي به شكايات و گزارش هاي مردمي است، هرچند
بازرسان ما هرماه يا هر دو ماه يك بار به صورت ناشناس به مراكز فروش جهت كنترل
كيفيت مراجعه مي كنند اما خود مردم هم بازرسان موفق و مورد اطمينان سازمان هستند و
مي توانند ما را ياري رسانند.»
از مديركل هماهنگي امور استانها درمورد تدابيري كه براي ارتقاي كيفيت و استاندارد
كالاها انديشيده شده است، سوال مي كنم. در توضيحاتي مي گويد: «اجراي «طرح طاها و
سجا» را در اين زمينه در دستور كار داريم. طرح طاها كه 6-5سال از زمان اجراي آن مي
گذرد، برخورد با جعل علامت استاندارد در زيرمجموعه اين طرح قرار دارد و بدين ترتيب
مراكز عرضه را مورد كنترل قرار مي دهد. نمونه برداري انجام مي شود و چنانچه كالا
مطابق با استاندارد باشد وارد بازار و اگر مغاير باشد اعلام جرم و در اسرع وقت با
مجرمين برخورد مي شود.»
وي مي گويد: «در طرح سجا هم كليه توليدكنندگان موظف شده اند تمام كالاهاي توليدي
خود را براساس استاندارد ملي توليد و وارد بازار كنند.»
به او مي گويم مگر اين طرح قبلا اجرا نمي شد؟ مي گويد: «قبلا برخي كالاها مشمول
استاندارد اجباري بودند و ما آنها را كنترل مي كرديم، اما امروزه براساس اين طرح
قانون ارتقاي كيفي درمورد همه محصولات اعمال مي شود. اما اين هنوز در دست بررسي است
و قرار است تمام واحدهاي توليدي كه تعداد آنها به بيش از 100هزار واحد مي رسد، موظف
شوند توليدات خود را براساس استاندارد ملي روانه بازار كنند و اميد است با اجرايي
شدن اين طرح ارتقاي كيفيت و استاندارد كالاها ارتقا يابد»
مهندس سيدنظام الدين برزگري، رئيس سازمان ملي استاندارد در گفت وگو با گزارشگر
كيهان درخصوص برخورد با جاعلان علامت استاندارد خاطرنشان مي كند: «باتوجه به اينكه
در مراكز عرضه كالاها، طرح طاها را داريم، اميدواريم ديگر شاهد تخلف در اين زمينه
نباشيم. باتوجه به اينكه هدف از اجراي طرح هماهنگ نمودن استانداردها در سطح كشور
است براساس اين طرح بازرسان ما به صورت افتخاري در مراكز عرضه حضور دارند و كالاهاي
مشكوك را از محل جمع آوري مي كنند.»
مهندس برزگري مي گويد: «متاسفانه در سال قبل بيشتر با مشكل جعل اسناد و علامت مواجه
بوديم، اما با اجراي طرح طاها اين تخلفات متوقف شده است هرچند افراد خاطي هميشه
وجود دارند، اما در سال قبل نسبت به سال89 تعداد جاعلان كمتر شده است.»
گزارش روز
|
