(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


دوشنبه 22  آبان  1391 - شماره 20355

آيا در معاشرتهاي روزانه هميشه به هم راست مي گوييم؟ ( بخش پاياني)
مهار زبان با كليد راستگويي




آيا در معاشرتهاي روزانه هميشه به هم راست مي گوييم؟ ( بخش پاياني)

مهار زبان با كليد راستگويي

صديقه توانا
مشكل از آنجا آغاز مي شود كه دروغ گفتن برايمان از آب خوردن هم راحت تر مي شود، آن هنگام است كه پل هاي اعتماد يكي يكي پشت سرمان خراب مي شود و ديگر هيچ تكيه گاهي نخواهيم داشت؛ در حصار دروغگويي اسير مي شويم و دوستاني كه سالها براي جلب اعتماد و به دست آوردنشان زحمت كشيده بوديم، دانه دانه از دور و برمان مي پرند. از بس كه برايشان خالي بستيم و براي تعريف و تمجيد از خود و جلب نظر آنها راست و دروغ بافتيم، ولي افسوس كه ديگر حناي ما پيش آنها هيچ رنگي ندارد!
انسان بالفطره پاك و صادق است اما با وجود پستي و بلندي هاي روزگار همواره در مسير آزمون و خطا قرار مي گيرد و محك مي خورد كه تا چه حد براي رسيدن به خواسته هاي دنيوي خود حاضر است منافع ديگران را به خطر اندازد و با گفتار نادرست چشم روي حقايق ببندد و راستگويي را لب طاقچه فراموشي بگذارد. قطعا كساني از اين آزمون سربلند بيرون مي آيند كه به طناب محكم «صداقت» چنگ بزنند و با ريسمان پوسيده دروغگويي از ديوار بي اعتمادي بالا نروند.
نه به سطح سواد گوينده مربوط است و نه به سن و جنس افراد ربط دارد، كافي است در شرايطي قرار بگيريم كه منفعت ما در قلب واقعيت باشد، آنگاه خيلي هايمان وسوسه مي شويم كه براي عبوراز بحران پيش آمده، دست به دامن دروغ شويم.
معمولا به مسئله دروغ به عنوان يك كنش غيراخلاقي و يك رفتار شخصي نابجا نگاه مي شود، اما از تاثيرات گسترده اجتماعي و تبعات منفي آن كمتر سخن به ميان مي آيد.
نمي توان گفت دروغ پديده اي منحصر به يك كشور يا يك قوميت خاص است اما رواج و شيوع آن در برخي جوامع بيشتر به چشم مي آيد.
كشور ما نيز كم و بيش از اين آسيب اجتماعي مصون نمانده است بنابراين طبق بيانات رهبرمعظم انقلاب نبايد بگذاريم اين رفتار ناپسند به يك رفتار همه گير تبديل شود، رفتاري كه مي تواند مانعي جدي در مسير توسعه اقتصادي و اجتماعي هر كشوري باشد.
عوامل مؤثر در عدم صداقت گفتار
تعليم و تربيت غلط، احساس حقارت، خودنمايي و غرور، نارسايي قوانين و عدم اجراي صحيح آنها، در كنار كم رنگ شدن امر به معروف ونهي از منكر و كسب منافع برخي از عناويني است كه محتشم مؤمني، كارشناس فرهنگي از آنها به عنوان عوامل مؤثر در دروغگويي افراد نام مي برد.
وي در توضيحات بيشتري به گزارشگر كيهان مي گويد: «همه انسانها در بدو تولد با فطرتي سليم و علاقه مند و متمايل به نيكي ها و زيبايي ها، پا به دنيا مي نهند. فطرتي پاك كه از هرگونه دورنگي و پليدي بيزار است و به صداقت و درستي عشق مي ورزد، با گناه و معصيت ناآشنا بوده و به طاعت پروردگار و طي كردن صراط مستقيم شايق است.»
مؤمني در ادامه اظهار مي دارد: «ولي با كمال تاسف قرارگرفتن در محيط هاي ناسالم و خانواده هاي كم فرهنگ و عاري از ارزشهاي الهي و انساني، از همين موجود پاك و فطرت آماده براي طي كردن طريق كمال، انسانهايي مي سازد كه قدم در مسير شيطان نهاده و طوق بندگي اهريمن را بر گردن مي نهند.»
اين كارشناس اضافه مي كند: «دروغگويي از جمله رفتارهاي نابهنجار است كه انسان در اثر تربيت غلط از مربيان نابلد و بداخلاق خويش مي آموزد. در خانواده اي كه پدر و مادر رفتاري صادقانه با يكديگر ندارند و با بهانه و بي بهانه به يكديگر دروغ مي گويند و فرزند شاهد اين رفتار ناصحيح است و نيز در خانواده اي كه والدين به فرزندان دروغ مي گويند و رفتارشان، گفتارشان را تاييد نمي كند، به طورمسلم نمي توان انتظار داشت كه فرزندان صداقت را ياد گرفته و طعم شيرين راستگويي را بچشند.»
مؤمني از پدر و مادر به عنوان نخستين الگوهاي فرزندان در رفتارهاي فردي و اجتماعي ياد مي كند و مي گويد: «چنانچه اين الگوهاي اوليه رفتارهايي خلاف اخلاق انساني از خود بروز دهند فرزندان نيز همان گونه عمل خواهند كرد آنگاه نگاه مي كنند شما چه مي گوييد و چه مي كنيد. شما ممكن است دائما فرزندان خود را نصيحت كنيد كه راست بگويند ولي عمل شما خلاف آن باشد. از شما ياد مي گيرند كه در عين بودن در خانه به ديگران بگوييد كه او در خانه نيست. از شما ياد مي گيرند كه وعده اي بدهيد و به آن وفا نكنيد و از شما مي آموزند كه در عين داشتن چيزي به همسايه بگوييد ندارم و فراموش نكنيد طفل آنچه را كه از شما ديده و شنيده است، مي آموزد و در اجتماع امروز يا فرداي خود آن را پياده مي كند. همه رفتار و گفتار شما سرمشق اوست و به او سرايت خواهد كرد.»
راستگويي مهم ترين ويژگي ايرانيان
به زعم تاريخ نگاران، ايرانيان افرادي جوانمرد با خصوصيات جوانمردي، راستگويي و پاكدامني هستند، ضمن اينكه معتقدند بچه ها را از 5 سالگي بايد با ورزش آشنا كرد چون با تن سالم، روح سالم خواهيم داشت و اين چنين مي شود كه ورزشكاران به دروغگويي متوسل نمي شوند.
دكتر مجيد كاشاني، جامعه شناس در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان مقدمه فوق مي گويد: «تاريخ ايران نشان مي دهد علي رغم تبليغات برخي از مستشرقين كه برخي از تعارفات ايرانيان را به دروغ تشبيه كرده اند، واقعيت اين است كه ايرانيان دروغگو نبودند.»
از او مي پرسم نداشتن صداقت يا دروغگويي به چه عواملي بستگي دارد، مي گويد: «نداشتن صداقت يا دروغگويي به چند عنصر: فرد عامل، فرد معلول، سوژه يا موضوع دروغگويي و شيوه هاي ارتباطات يا كتمان حقايق وابسته است. فرد عامل معمولا با انگيزه هاي تغيير وضع نامطلوب به مطلوب تلاش مي كند اما نه از راه هاي واقعي كه به شكل صوري يك غيرواقع را به صورت واقع نمايان كند.»
دكتر كاشاني مي گويد: «از لحاظ انگيزه شناسي اين رفتار گاه منافع مالي و اقتصادي را دربرمي گيرد كه مبتني بر آينده است. بنابراين انگيزه گاهي آينده نگري است و گاه گذشته نگري مي باشد كه افراد به واسطه واقعه يا اتفاقاتي كه در قبل رخ داده و براي موقعيت فرهنگي يا پايگاه اجتماعي فرد همچنين نقشي كه در بين سايرين ايفا مي كنند، معمولا به چنين عملي روي مي آورند». به دكتر كاشاني مي گويم، معمولا همه از دلايل دروغگويي صحبت مي كنند و كمتر به راهكارهاي مقابله با اين حركت ضداخلاقي اشاره دارند كه ضمن تاييد صحبت هايم در توضيحات بيشتري مي گويد: «در دانشگاه هاي ما درس اخلاق به عنوان يكي از واحدهاي درسي گنجانده شده است؛ دانشجو، اخلاق و معارف را به صورت آزمون و امتحان نظري برگزار مي كند، در حالي كه برخي از دروسي كه موجب تقويت روحيه صداقت در جامعه مي شود را بايد به شكل تجربي و از مقاطع پايين تر شروع كنيم و آرام آرام به پيشرفت برسيم و نكته مهم تر اين است كه دروغگويي سطوح مختلفي دارد. برخي از مقولات براي مردم كم اهميت و برخي بااهميت است، ما در اين زمينه سطح بندي و جمع بندي مشخصي در خانه، مدرسه و محيط هاي عمومي نداريم و تبليغ و اطلاع رساني كمي هم در اين زمينه انجام شده است و در اين خصوص بايد فرهنگ سازي بيشتري صورت گيرد.»
نهادينه كردن رفتارهاي ارزشي
در جامعه
چگونگي راه هاي آگاهي بخشي افراد جامعه نسبت به قبح دروغ،اين رفتار نابهنجار اخلاقي، سؤالي است كه با مسعود ساطع استاد اخلاق در ميان گذاشتيم. وي در توضيحاتي با استناد به آياتي از قرآن كريم در مورد مذمت، دروغ و دروغگويي خاطرنشان مي كند: «نهادهاي فرهنگي و متوليان آنها كه مهم ترين نقش را در نهادينه كردن ارزش هاي اخلاقي همچون صداقت، ايثار، وجدان كاري و... در جامعه دارند بايد در اين راستا به عنوان الگوي رفتاري وارد عمل شوند پس آمر به معروف و ناهي از منكر باشند.»
از اين استاد اخلاق درخصوص چگونگي كاربردي كردن مفاهيم قرآني در مقابله با اشاعه دروغ در جامعه مي پرسم، مي گويد: «افراد جامعه بايد با قرآن و مفاهيم معنوي آن مانوس شوند بدين نحو كه به صورت مستمر با اين مفاهيم در ارتباط باشند و براي اجرايي كردن اين دستورات الهي در زندگي روزمره اهتمام ورزند، البته در نهادينه كردن رفتارهاي ارزشي در جامعه نبايد از نقش رسانه ها غافل شد.»
وي مي مي گويد: «مضرات و آثار اجتماعي دروغگويي با آثار نفاق تشابه زيادي دارد كه از جمله مهم ترين آنها مي توان به بي اعتمادي اشاره كرد و مهم ترين راهكار براي جلوگيري از اشاعه اين ضدارزش اخلاقي، شناسايي ريشه هاي رواني در افراد دروغگو است تا با توجه به اين عوامل بتوان اثرات و مضرات فردي و اجتماعي دروغگويي را بازگو كرد.»
ساطع، كليد تمام بدي ها و زشتي ها را دروغ مي داند و مي گويد: «اگر فردي بتواند به راحتي دروغ بگويد يقينا به راحتي نيز به گناهان ديگر دست خواهد زد.»
وي با ابراز تاسف از كم توجهي مسئولان فرهنگي و آموزشي نسبت به پرداختن به قبح دروغگويي در كتاب هاي درسي تصريح مي كند: «با وجود تاكيدات فراوان ديني و قرآني در مذمت دروغ، قباحت آن كمتر براي افراد جامعه تشريح شده است، از اين رو نياز است كه براي جلوگيري از اشاعه اين ضدارزش رفتاري و اجتماعي، اقدامات جدي صورت گيرد.»
انتظار مردم از مسئولان،
راستگويي است
اسماعيل كوثري، عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي در گفت وگو با گزارشگر كيهان در پاسخ به اين شبهه مردم كه چرا برخي از آقايان خلف وعده مي كنند و فقط شعار مي دهند اين طور توضيح مي دهد: «با توجه به اينكه در حكومت اسلامي مردم وجه اعتقادي مسئولان را ملاك حرف و عمل قرار مي دهند، لذا انتظار دارند مسئولان به حرف هايي كه مي زنند عمل كنند و حكم شرعي را رعايت نمايند، البته هر راستي را نياز نيست كه از مسئولان بخواهند بيان كنند چرا كه با بيان برخي از صحبت ها، دشمنان سوءاستفاده مي كنند، اما بايد به قول هايي كه داده مي شود عمل گردد و چنانچه در موعد مقرر وعده ها تحقق نيافت، صادقانه دلايل آن براي مردم بازگو شود كه در اين صورت قطعا اثرگذاري بيشتري خواهد داشت.»
كوثري اضافه مي كند: «حضرت امام خميني(ره) وقتي كه مبارزه را شروع كردند شعار نه شرقي و نه غربي را كه از بطن قرآن برخاسته است ، در برابر ابرقدرت ها مطرح كردند. حضرت امام(ره) با اين شعار قرآني كاري نكردند كه با كسي بخواهند معامله كنند يا خدايي ناكرده كسي را فريب دهند. همه اين مسائل نشان مي دهد كه صداقت و راستگويي يك تكليف الهي است و اگر تمام مسئولان از اين زاويه به موضوع نگاه كنند كه با مردم سر و كار دارند و نبايد وعده و فريب به آنها دهند تا مثلا راي جمع كنند يا به خودنمايي بپردازند، شبهه ها برطرف و اعتماد متقابل به وجود مي آيد. اما اين حق طبيعي و مسلم مردم است كه بخواهند راستگويي واقعي در جامعه عملياتي شود.»
از وي در مورد راهكارهاي ترويج راستگويي و صداقت در جامعه سؤال مي كنم، مي گويد: «هر كس بايد ابتدا از خود شروع كند، اين كار اخلاقي بايد از خانواده ها آغاز شود و والدين به بچه ها دروغ نگويند و حتي اگر دروغي مصلحتي گفتيم آن را موجه نشان ندهيم.»
گزارش روز
 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14