گاليا توانگر
در لحظه اتفاق مي افتد، مرگي خاموش و ناگهاني. مرگي شبيه آن چه در صفحه حوادث روزنامه ها مي خوانيم، متأثر مي شويم و به خاطر سادگي اين مرگ و غم عظيم بازماندگان سر تكان مي دهيم. باورمان نمي شود كه به اين سادگي و سرعت پنجه مرگ گلوي قربانيان غفلت زده را بفشارد! با اين حال، با اين همه تاثر و آگاهي از سرنوشت كساني كه خطرات نشت گاز شهري را بي خيال شده اند، باز هم به سهل انگاري ها و عدم دقت در استانداردهاي استفاده از وسايل گازسوز ادامه مي دهيم. صفحه حوادث روزنامه را باز مي كنيم و مي خوانيم:
«دو جوان سردشتي در يكي از مسافرخانه هاي شهر سقز در اثر گازگرفتگي با گازشهري جان خود را از دست دادند. مازيار -خ و لقمان- ظ كه براي كار به شهرستان سقز در استان كردستان رفته بودند، شب سه شنبه را دريكي از مسافرخانه هاي اين شهر مي مانند تا صبح به ميان خانواده، زن و فرزندانشان بازگردند، ولي گويا همان شب در اثر گازگرفتگي و مسموميت جان خود را از دست داده اند و روز بعد يعني چهارشنبه جسد بي جانشان در تختخواب همان مسافرخانه پيدا مي شود. مازيار- خ هنوز ازدواج نكرده بود، ولي دوستش لقمان- ظ متاهل بوده و دو فرزند داشت. جمعه پيكر اين دو جوان در ميان غم و اندوه زياد بردوش مردم سردشت به خاك سپرده شد.»
كاش اين بار به چنين حوادث دلخراشي عميق تر و جدي تر بينديشيم.
منواكسيد كربن گازي است كه براثر ناقص سوزي به وجود مي آيد. اين گاز بسيار سمي است و رنگ و بوي خاصي ندارد. تمامي وسايل و دستگاه هايي كه وظيفه سوزاندن سوخت را دارند تا حدودي منواكسيد كربن توليد مي كنند. ميزان اين توليد به شرايط احتراق (سوختن) بستگي دارد. هرچه ميزان اكسيژن در هنگام سوختن كمتر باشد، بخش بيشتري از سوخت دچار ناقص سوزي مي شوند و به جاي دي اكسيد كربن، منواكسيد كربن توليد مي كنند.
همان گونه كه گفته شد منواكسيد كربن يك گاز بسيار سمي و خطرناك است. افرادي كه در يك فضاي بسته در معرض استنشاق اين گاز قرار مي گيرند، ابتدا احساس سستي و خواب آلودگي مي كنند و در صورتي كه هرچه سريع تر مكان را ترك نكنند و يا هواي تازه تنفس نكنند، دچار بيهوشي و در نهايت خفگي و مرگ مي شوند.
مهم ترين راه هاي پيشگيري براي مقابله با گازگرفتگي
گاز شهري يا طبيعي (عمدتا متان) به عنوان يك سوخت پاك و انرژي مورد مصرف روزانه شهروندان قرار مي گيرد، بنابراين به خودي خود سمي نيست. اما به دليل سوختن ناقص گاز طبيعي در وسايل گاز سوز مانند بخاري، آبگرمكن و غيره گاز منواكسيدكربن توليد مي شود و مي تواند از طريق دودكش غيراستاندارد و منافذ آن و يا وسايل گازسوز بودن دودكش به ساختمان نفوذ كرده و پس از تركيب با خون انسان باعث حادثه گاز گرفتگي شود.
مهدي پور كارشناس ارشد ايمني آتش نشاني در شركت گاز درباره علل نشت گاز منواكسيد كربن در منازل و مناطق مسكوني توضيح مي دهد:
«براساس بررسي هاي به عمل آمده بيشتر از 80 درصد علل نشت گاز منواكسيد كربن در منازل مربوط به دودكش منازل است كه شامل اين موارد مي شود: فقدان دودكش در ساختمان ها و منازل مسكوني، فقدان و عدم نصب دودكش در وسايل گاز سوز، مسدود بودن مجاري لوله هاي دودكش، نداشتن كلاهك H روي خروجي دودكش، وجود شيب يا طول افقي زياد در دودكش ها، نقص فني در لوله هاي دودكش شامل اشكال در نوع اتصال، عدم رعايت قطر لوله هاي دودكش، جنس نامناسب، ترك در مسيرهاي دودكش و...
همچنين عوامل ديگري از قبيل استفاده از وسايل پخت وپز مانند اجاق گاز به عنوان وسيله گرمايش، نقص در وسايل گازسوز، نقص فني در نصب و راه اندازي وسايل گازسوز، استفاده از وسايل گازسوز غيراستاندارد، نصب وسايل و دستگاه هاي گازسوز مانند آبگرمكن ديواري و بخاري در فضاهاي كوچك، بسته و بدون تهويه از مهم ترين عوامل نشت گاز و مسموميت با گاز co مي باشد.»
كارشناس شركت گاز به مردم اين نويد را مي دهد كه به زودي با تمهيدات اتخاذ شده شاهد اجباري شدن نصب سنسورهاي نشان دهنده نشت گاز در محيط هاي مسكوني، اداري و... خواهيم بود.
وي مهم ترين راه هاي پيشگيري براي مقابله با گازگرفتگي را اين گونه متذكر مي شود: «رعايت مبحث هفدهم مقررات ملي ساختمان درخصوص لوله كشي گاز طبيعي در منازل و ساختمان ها، نظارت سازمان نظام مهندسي بر لوله كشي گاز طبيعي، در منازل و محل نصب وسايل گازسوز، طراحي و تعبيه دودكش در ساختمان و نظارت توسط شهرداري ها و سازمان هاي ذي ربط، نصب آشكارسازي هاي نشت گاز منواكسيد كربن مورد تأييد سازمان استاندارد در ساختمان ها و نظارت توسط سازمان نظام مهندسي، رعايت اصول ايمني گاز طبيعي توسط شهروندان.»
اين كارشناس ايمني آتش نشاني ضمن تاكيد فراوان بر نصب استاندارد وسايل گازسوز در منازل با كمك گرفتن از تكنسين هاي شركت هاي خدماتي اين قبيل كالاها ادامه مي دهد: «اطمينان از بازبودن مسير دودكش با آزمايش هاي آسان اوليه قبل از راه اندازي وسايل گازسوز مي تواند به مقدار قابل توجهي از آمار حوادث گازگرفتگي بكاهد. از نصب بخاري هاي بدون دودكش در محيط هاي بسته و فضاهاي كوچك كه هوا جريان ندارد، خودداري شود.استفاده از تهويه مناسب هوا در منازل زماني كه از سيستم حرارت مركزي مانند شوفاژ و موتورخانه استفاده نمي شود. اطلاع رساني و آموزش شهروندان درخصوص خطرات گازگرفتگي و راه هاي پيشگيري از مسموميت و گازگرفتگي توسط رسانه هاي عمومي نظير صدا و سيما همچنان بايد تداوم داشته باشد.»
مهدي پور در مورد واحدهاي مسكوني زير 60 متر متذكر مي شود: «نصب وسايل گازسوز پرمصرف مانند آبگرمكن فوري و پكيج در واحدهاي مسكوني يا غيرمسكوني كه مساحت آنها كمتر از 60 مترمربع است، ممنوع اعلام شده مگر آن كه هواي موردنياز براي احتراق گاز مصرفي آنها از طريق دريچه دائمي كه مستقيما به هواي آزاد راه دارد، تامين شود.»
تاسيس سازمان نظارت
بر رعايت نكات ايمني
صفحه حوادث روزنامه ها را كه ورق مي زنيم به ويژه در روزهاي استفاده از وسايل گرم كننده پر از تلخي و تأثر است.
«پنج نفر در مهاباد بر اثر گاز گرفتگي و استنشاق گاز منواكسيدكربن جان خود را از دست دادند. سه قرباني اين حادثه كه بين 25 تا 28 سال سن داشتند، براي گرم نگه داشتن اتاق از گاز پيك نيك استفاده كرده بودند كه بر اثر استنشاق گاز منواكسيدكربن حاصل از آن جان خود را از دست دادند. همچنين در يكي از واحدهاي مسكوني بروجرد بر اثر نشت گاز منواكسيدكربن از لوله آبگرمكن يك زن و شوهر 33 و 44 ساله دچار خفگي شده و جان باختند.»
به همين سادگي در لبه پرتگاه غفلت جان هزاران جوان كه چشم اميد خانواده هايشان هستند گرفته مي شود. پس از وقوع حادثه مبالغ هنگفتي صرف بازسازي واحدهاي مسكوني تخريب شده، بيمه و مراحل مدارا يا دفن مصدومين و فوت شدگان مي شود. آيا بهتر اين نيست كه به سرعت مركزي جهت نظارت بر به كار گرفتن راهكارهاي ايمني در واحدهاي مسكوني و... شود.
يكي از متخصصين شركت گاز پيشنهاد مي دهد كه با هماهنگي بين سازمان ها نظير شركت گاز، شهرداري، آتش نشاني و حتي اورژانس و... مي توان يك مركز مجزا براي نظارت بر اجراي درست و به موقع راهكارهاي پيشگيري از خطرات گاز گرفتگي تاسيس كرد. در حال حاضر بيشمار قانون منسجم در باب چگونگي لوله كشي در واحدهاي مسكوني و نيز استانداردهاي استفاده از گاز شهري و وسايل گازسوز داريم كه هيچ گاه به طرز ويژه اي نحوه اعمال صحيح آنها پيگيري نشده است.»
چك كردن دريچه ها
و دودكش ها حياتي است
ساده ترين آزمايش هر دودكش دست زدن و لمس آن است. سردي دودكش نشانه عدم عبور گازهاي سمي حاصل از احتراق وسيله گازسوز و زنگ خطري براي شماست. وقتي وسيله گازسوز كار مي كند، بايد دودكش داغ باشد و نوك انگشتان داغي آن را حس كند.
آزمايش بعدي استفاده از شمع و يا شعله كبريت در محل دريچه و مبدأ دودكش در اتاق (محل مصرف) است. با قرار دادن كبريت روشني در ابتداي دريچه بايد شعله به سمت داخل دودكش كشيده شود. اين موضوع نشانه كار كردن و مكش مناسب دودكش و در صورتي كه تغييري در شعله ايجاد نشود، نشان دهنده عدم مكش مناسب دودكش است.
هنگام خريد و يا اجاره خانه و قبل از وصل وسايل گازسوز به دودكش، مسير دودكش ها را با يك وزنه و طناب محكم از پشت بام تا محل دريچه و مبدأ دودكش كنترل كنيد تا از باز بودن آن كاملا مطمئن شويد.
امير حجتي بنگاه دار كه برادرش را در حادثه گازگرفتگي از دست داده است، مي گويد: «سي سال است كه به كار بنگاه داري مشغولم و تا به حال صدها مورد را براي خريد خانه و يا اجاره هدايتگر بوده ام. اما اين كه شما مي گوييد كسي به باز بودن دودكش ها توجه كرده است يا خير؟ صراحتاً بگويم يك مورد را هم سراغ ندارم كه به اين نكته اشاره يا توجه خاصي داشته اند! اكثر مشتري هاي اجاره مسكن يك راست به سراغ چك كردن كولر مي روند!»
با آگاهي پيشگيري كنيم
در مواجهه با افراد مسموم نخستين اقدام ضمن حفظ خونسردي انتقال مسموم به هواي آزاد و سپس فراخواندن اورژانس است. از دادن هرگونه مواد محرك و استفراغ آور به بيمار مسموم اكيداً خودداري شود.
اين روزها با فراگير شدن بخاري هاي بدون دودكش خيلي از خانواده ها از اين نوع وسيله گرم كننده در ايام سرد سال استفاده مي كنند، بدون آن كه حتي يك پاراگراف اطلاعات در باب ضرورت نصب تهويه و يا بازگذاشتن دريچه اي در محل نصب بخاري دريافت كرده باشند.
يك بخاري ده برابر يك انسان اكسيژن مصرف مي كند. مسلماً در محيط هاي دربسته و كوچك آپارتماني كه پنجره ها كيپ شده اند و شيشه ها با چند لايه پرده مسدود، ميزان اكسيژن در محيط به سرعت تقليل مي رود و خطر خفگي چند برابر مي شود، ضرورت دارد كه شركت هاي سازنده و برنامه هاي آموزشي رسانه هاي جمعي به اين نكات ايمني بيشتر تاكيد داشته باشند.
يك متخصص اورژانس ضمن ابراز تأسف از اين كه بسياري از علائم گاز گرفتگي شبيه علائم ساير بيماري ها و سرماخوردگي است، مي گويد: «متاسفانه بسياري از علائم گازگرفتگي شبيه علائم سرما خوردگي است. فرد دچار آب ريزش بيني، سردرد و سوزش چشم مي شود و بيشتر افراد در اين مواقع فكر مي كنند به دليل سرماخوردگي چنين شده اند و حتي سعي در استراحت و خوابيدن دارند.
هرچه بدن ضعيف تر باشد، مسموميت با منواكسيدكربن شديدتر خواهد بود.
نوزادان، زنان باردار، سالمندان، افراد با سابقه داشتن بيماري هاي قلب و ريه و افراد مبتلا به بيماري هاي خوني بيشتر از ساير افراد دچار عوارض ناشي از مسموميت با گاز منواكسيدكربن مي شوند. حتي اگر از خطر رهانده شوند، پس از احيا با عوارض ناشي از اين خفگي تا مدتها درگير خواهند ماند. پس بهتر است با آگاهي پيشگيري كنيم.»
گزارش روز