ضرورت نظارت بر كمپ هاي ترك اعتياد و چالش هاي پيش رو (بخش نخست)
عنكبوت اعتياد در دام اراده!
در تارهاي عنكبوتي سياه و كثيفي كه
با دود مواد مخدر و محرك مخرب به دور خود تنيده از همه كس و همه چيز فراري است. از
اين همه سرزنش و تحقير، بي مهري و بي توجهي، سياهي و سردي، خسته شده و در منجلاب
تاريكي كه سالها براي خودش درست كرده دست و پا مي زند، دستش را به قصد نجات از لجن
زار غرق شدن در گرداب اعتياد بيرون مي آورد تا شايد فريادرسي پيدا كند. دلش مي
خواهد خودش به خودش كمك كند، شنا كند و در درياي آبي سلامت با پاكي به سوي ساحل
زندگي پارو بزند، اما ظاهراً قايق نجاتش سوراخ شده است كه اگر دير بجنبد و به خود
نيايد و جليقه نجاتش را برتن نكند عنقريب است كه در درياي پرتلاطم غرق شود اما او
مي داند كه خدا در همه حال و همه جا با اوست و او را تنها نمي گذارد اگر بخواندش و
از صميم قلب دست ياري به سوي پروردگارش دراز كند و راه درست را پيدا كند.
در قرن بيست و يكم اعتياد را به عنوان معضل سياه زندگي مدرن نامگذاري كرده اند كه
اگر فرد از بيرون به خودش نگاه كند طبيعتاً آن را مخفي مي كند و اگر نگاهي دروني به
آن بيندازد با دنيايي از كشمكش ها و ناملايمات سروكار دارد.
اعتياد يعني فراموشي انسانيت و مخدوش شدن كرامت انساني، اعتياد يعني اختلال در يك
يا چند قسمت زندگي.
اعتماد كردن به ديگران و ديدن جنبه هاي مثبت زندگي براي فرد معتاد سخت مي شود و
مسائل زندگي و دست و پنجه نرم كردن با سختي ها كلافه اش مي كند و وقتي روي نقص هايش
دست بگذاري اتوماتيك وار بيماري اش فعال تر مي شود. فكرش هميشه در آينده پرسه مي
زند و دائم به دنبال نتيجه هاست و حال را فداي آينده مي كند، افكارش همواره واقعيات
را به دلخواه تفسير مي كند و غالباً مسئوليت ها را بر مبناي احساساتش قبول مي نمايد
و به اين موضوع توجه نمي كند كه بايد از پس آن برآيد، در نتيجه با شكست مواجه مي
شود. بيماري اش از تنهايي بهره مي برد كه ريشه در كمبود احساس تعلق دارد و آن هم در
ترسهاي موهوم نهفته است مثل ترس از تاييد نشدن، امنيت هاي مالي و اجتماعي، قضاوت،
دوست نداشته شدن و...
اما اكنون به جايي رسيده كه ديگر اعتياد هم درد هايش را دوا نمي كند و به فكر خلاص
شدن از اين منجلاب تباهي افتاده است از اين رو پايش به درون كمپ هاي ترك اعتياد كه
از دوست و رفقايش شنيده باز مي شود. يك بار، دو بار، سه بار و هر دفعه 20 روز تا يك
ماه در اين كمپ ها مي ماند و دوباره به خانه اول برمي گردد حتي خانه هاي بهبودي با
زنجير و شوك برقي و سگ درماني هم دواي دردش نيست، بنابراين باز دنبال كورسوي نوري
كه از پنجره تاريك و غبار گرفته دلش سوسو مي كند مي رود چون نمي خواهد بميرد. هنوز
براي مردن خيلي جوان است و اين اميد به آينده و زندگي او را به سمت كمپ هاي مجاز مي
كشاند كه تحت پوشش سازمان بهزيستي، شهرداري و ستاد مبارزه با مواد مخدر فعاليت مي
كنند و اين تازه اول راه و تولدي دوباره است.
با بهبود يافتگان
در حاشيه برپايي نمايشگاه اعتياد و كاهش آسيبهاي اجتماعي كه در شركت پارس خودرو
برگزار شده است در يكي از غرفه ها با چند تن از بهبوديافتگان و فعالان «انجمن
12قدمي ها »و «جمعيت خيريه تولدي دوباره» به گفت وگو مي نشينيم. كساني كه سالهاي
زيادي از عمر و جواني خود را پاي دود و منقل هدر دادند اما الآن چندين سال است كه
پاك هستند و براي ياري رساندن به بيماران معتاد از دل و جان و بدون هيچ چشم داشتي
مايه مي گذارند.
وقتي وارد سالن كوچك نمايشگاه شدم و عكس ها و پوسترهايي كه بر در و ديوار غرفه ها
نصب شده بود را تماشا مي كردم، دلم لرزيد، واقعاً اين مواد مخدر صنعتي چگونه روح و
روان و جسم و عقل يك فرد را زايل مي كند كه خودش هم از آن بي خبر است. اما آگاهي
رساني و تبليغات تلنگري محكم بر سر كساني است كه گول رفيق ناباب را مي خورند يا به
قول خودشان از روي جهالت جواني همه چيزشان را با يك پك زدن محكم بر مواد افيوني از
دست مي دهند.
آرش زهتابيان، دبير تشكلهاي مردم نهاد منطقه 22 است، او 51 سال سن دارد و از 16
سالگي طعم تلخ اعتياد را مزه كرده است. اما الآن او در جايگاهي قرار دارد كه با
شجاعت به اشتباهات گذشته اش اعتراف مي كند. او به گزارشگر كيهان مي گويد: «اينكه
انسان با شجاعت از گذشته نه چندان درخشان خودش ياد كند و بگويد من پشيمان هستم
بسيار ارزشمند است چرا كه اين گونه، با قبول شكست مي توان آينده اي درخشان را
ساخت.» اينكه ديروز آرش چگونه بوده، بي شك شنيدني است اما امروزش بسيار ديدني تر
است. خودش اين طور شروع مي كند: «متولد 1340 تهران هستم. پدرم نظامي بوده و بسيار
جدي، هميشه خانه را با پادگان اشتباه مي گرفت. او با مادرم كه كمتر از 15 سال داشت
ازدواج كرده بود و در كل فضاي خوبي براي رشد تربيت ما وجود نداشت. از بچگي هميشه در
حال مقايسه با ديگر هم سن و سالان خود بودم. هميشه تحقير مي شدم و به خاطر جلب توجه
ديگران و اينكه احساس بزرگي كنم و به همه بگويم يك سر و گردن از ديگران بالاتر هستم
لب به ترياك زدم.»
گرماي سالن بر سنگيني فضا مي افزايد و من بدون اينكه از آقاي زهتابيان سؤالي بپرسم
در ادامه صحبتهايش مي گويد: «مادر و خواهرم را به خاطر اعتياد در سال 58 از دست
دادم و همين طور تمام زندگي و ثروت و جواني ام را، اما در سال 59 با همسرم كه همچون
فرشته وارد زندگي من شد راه درست را پيدا كردم. البته ناگفته نماند كه در زمان جنگ
تحميلي و دفاع مقدس و با حضورم در جبهه هاي جنگ توانستم راه روشن و مسير درست را
پيدا كنم.»
وي ادامه مي دهد: «با توجه به اينكه 28 ماه در جبهه بودم و خودساخته برگشتم اما بعد
از جنگ باز تنهايي و دوستان گذشته مرا به دام خود كشيد و باز فريب خوردم. اما همسرم
و دو فرزند پسرم در يك فرصت مناسب باز به كمك شتافتند، توانستم درس بخوانم و به
دانشگاه بروم و اين گونه همه چيز براي من تغيير كرد. دريچه اي تازه در زندگي من باز
شد و توانستم نه تنها به خود، بلكه به ديگران هم كمك كنم و انجمن 12 قدمي را به لطف
پروردگار و ياري دوستان پايه ريزي كردم.»
اگر خدا را صدا بزنند پاسخ مي شنوند
به او مي گويم آيا واقعاً افراد بيماري كه وارد اين انجمن ها و تشكلهاي مردمي يا به
قول معروف كمپ ها مي شوند اعتيادشان را كنار مي گذارند؟ چون بسيار شنيده و ديده شده
اكثر افرادي كه به كمپ ها مي روند دوباره پس از چند ماه به كشيدن مواد روي مي آورند
و آقاي زهتابيان اين طور توضيح مي دهند: «با توجه به اينكه كساني كه در اين گروه ها
فعاليت مي كنند خود يك بهبوديافته هستند خيلي خوب مي دانند چگونه بايد به ديگران
كمك كنند، ضمن اينكه تا وقتي كه خود افرادي كه وارد اين كمپ ها مي شوند نخواهند
اعتياد را كنار بگذارند، هيچ كس قادر نخواهد بود به آنها كمك كند. ترك مواد مخدر
فقط عزم و اراده فرد را مي خواهد و توكل به خدا، چون خداست كه در همه حال و همه جا
و با همه كس است.
او با اشاره به اينكه از سال 83 تاكنون مصرف مواد را از طريق همين كمپ ها قطع كرده
و الآن پاك شده است و در سال 87 مدرك مددياري مشاوره اعتياد و خانواده را از
دانشگاه شهيد بهشتي دريافت كرده است، مي گويد: «من خدا را هميشه و در همه جا با
خودم دارم و البته اين فقط لقلقه زبانم نيست هميشه با تمام وجود خدا را صدا زدم و
او هم هميشه دعايم را اجابت كرده است.»
تعداد كمپ هاي غيرمجاز
دو برابر كمپ هاي مجاز
«در يك دوره كوتاه مدت اعتياد خود را ترك كنيد» همه چيز از اين جمله آب مي خورد
مجله را ورق مي زني، آگهي ترك اعتياد را كه كلي ضمانت داده مي خواني و سريع تصميم
مي گيري فرزندت را در اين كمپ ترك اعتياد ثبت نام مي كني، تا اينجاي قضيه اشكالي
ندارد، اما اگر بدانيد تعداد كمپ هاي غيرمجاز دو برابر كمپ هاي مجاز است، نمي
توانيد به اين راحتي اعتماد كنيد.
اين روزها خبرهاي تلخي از كمپ هاي ترك اعتياد به گوش مي رسد، چند سالي است كه خبر
كتك زدن، به زنجير بستن، سگ انداختن روي بيماران و رفتارهاي غيرانساني و غيرعلمي در
كمپ هاي غيرمجاز شنيده مي شود، اما انگار هنوز گوش شنوايي براي برخورد با آنها وجود
ندارد.
براي صحت و سقم موضوع به همراه عكاس به يكي از كمپ هاي ترك اعتياد مجوزدار رفتيم تا
از نزديك با بيماران در حال ترك و شيوه هاي درمان و پيشگيري از اعتياد گفت وگو
كنيم.
حسن جاجويي ،مدير يكي از كمپ هاي ترك اعتياد است كه خود بهبود يافته يكي از همين
كمپ ها مي باشد. او با اشاره به اينكه در اين مركز افراد طي 21 روز درمان قطعي مي
شوند مي گويد: «البته اين مدت زمان در مورد همه افراد صدق نمي كند چون برخي افراد
باتوجه به نوع مواد و مدت زماني كه مصرف كرده اند نياز دارند مدت طولاني تري در كمپ
بمانند تا به صورت قطع درمان شوند.»
از وي در مورد كمپ هاي ترك اعتيادي كه با غل و زنجير، شوك برقي يا آب يخ افراد را
وادار به ترك مواد مي كنند سؤال مي كنم كه در پاسخ مي گويد: «ترك مواد مخدر آن هم
از نوع صنعتي هرگز با خشونت و اجبار جواب نمي دهد. چون اين كار نياز به يك اراده و
يك همدل و همراه دارد و خوشبختانه در اين كمپ چون از گروه هاي همسان كه قبلا خود به
نوعي درگير بوده اند استفاده مي كنيم، نتيجه كار بسيار رضايت بخش است و هرگز از
روشهاي خشونت بار استفاده نمي كنيم.»
آقاي جاجويي كه 8 سال است پاك شده و به عنوان مدير مجموعه فعاليت مي كند به نحوه
كار اين كمپ و روش هاي درمان اشاره مي كند و مي گويد: «بچه ها در اين مركز با روش
درمان پرهيزمدار و ايمان مدار و بدون استفاده از هيچ نوع زور و اجبار و كتك و حتي
مصرف يك قرص يا دارويي خاص اقدام به ترك اعتياد مي كنند، اعتقادات پاك بچه ها به
كمك شان مي آيد و خلاهاي معنوي شان را پر مي كند و افراد بيمار آرام آرام و پس از
طي مراحل خاص 7 روزه قرنطينه وارد محيط دوستانه و جو مذهبي كمپ مي شوند و چرخه ترك
را طي مي كنند.»
از او در مورد كارهاي جنبي كه بچه ها در كمپ انجام مي دهند مي پرسم، مي گويد:
«كارهاي فرهنگي، برپايي جلسات و هيئت هاي مذهبي و كلاسهاي ورزشي در داخل كمپ جزو
برنامه هايي است كه افراد بيمار باتوجه به روحيات خود در آنها شركت مي كنند.»
وي با بيان اينكه افرادي كه وارد اين كمپ مي شوند بايد اولا آمادگي ترك كردن مواد
را داشته باشند به جزئيات و شرط ديگر پذيرش افراد اشاره مي كند و مي گويد: «داشتن
معرفي نامه معتبر و پرداخت 170 هزار تومان هزينه در صورت داشتن شرايط پرداخت از
ضروريات ورود به اين كمپ است.»
به او مي گويم آيا شما و ديگر افرادي كه در اين كمپ ها كار مي كنيد حقوقي هم دريافت
مي كنيد، كه در پاسخم مي گويد: «ما هيچ پولي بابت كارهايي كه در اين كمپ ها انجام
مي دهيم از كسي نمي گيريم و اين مبلغ را هم صرف هزينه هاي جاري خود بچه ها مي كنيم
ضمن اينكه اين رقم هم اجباري نيست و از افرادي كه شرايط پرداخت اين مبلغ را نداشته
باشند هيچ پولي نمي گيريم.»
از آقاي جاجويي مي پرسم آيا اين كمپ مجوز دارد و محل فعلي را چه كسي در اختيار شما
گذاشته است كه در توضيحاتي مي گويد: «خوشبختانه معاونت فرهنگي- اجتماعي شهرداري
منطقه 5 و 22 همكاري خوبي با ما دارند و اين مكان را در اختيارمان قرار داده اند
ضمن اينكه از سازمان بهزيستي هم مجوز فعاليت داريم و مخالف صددرصد فعاليت كمپ هاي
غيرمجاز با شيوه هاي اجباري و كتك كاري و خشونت هستيم چون درمان اين بيماري با
خشونت و اجبار پاسخ نمي دهد.»
گروه مگا
از مدير يكي از كمپ هاي ترك اعتياد سؤال مي كنم چرا بسياري از افرادي كه وارد اين
كمپ ها مي شوند پس از ترك دوره دوباره به اعتياد روي مي آورند كه در پاسخم مي گويد:
««گروه مگا» يا «مشاوره گروهي اعتياد» گروهي است كه در خدمت معتادان و بيماران است
چون خيلي از كارها از توان ما خارج است اين افراد كساني هستند كه استاديار يا مدرك
مددياري دارند و به بيماران مشاوره و راهنمايي مي دهند و بيماران بايد هميشه از
راهنمايي هاي اين افراد بهره ببرند، يك بيمار معتاد مثل يك بيمار ديابتي است كه
هميشه نياز به مشاوره و حضور در كلاس ها دارد همان طور كه يك بيمار قندي نياز به
تزريق انسولين تا پايان عمر دارد و چنانچه اين دارو را كنار بگذارد، بيماري اش عود
مي كند. يك فرد معتاد هم پس از طي مراحل سخت اوليه و بهبودي كامل بايد در كلاسها و
جلسات مشاوره شركت كند و از عمليات بهبودي بهره مند شود و افرادي كه شما از آنها
صحبت مي كنيد كساني هستند كه پس از ترك اوليه در كلاس شركت نمي كنند و فقط به دوره
سم زدايي اكتفا مي كنند.»
احداث كمپ هاي ترك اعتياد به مجوز سازمان بهزيستي نياز دارد
احداث كمپ هاي ترك اعتياد به مجوز سازمان بهزيستي نياز دارد و بايد صلاحيت افرادي
كه مي خواهند كمپ ترك اعتياد راه اندازي كنند، تاييد گردد. دكتر فريد براتي سده،
معاون پيشگيري و درمان اعتياد مركز توسعه و پيشگيري بهزيستي در گفت وگو با گزارشگر
كيهان مي گويد: «اغلب كمپ ها چه آنهايي كه مجوز سازمان بهزيستي دارند و چه كمپ هاي
فاقد مجوز، به وسيله معتادان بهبود يافته اداره مي شوند، علاوه بر آن سازمان
بهزيستي دستورالعملي براي راه اندازي كمپ دارد كه استانداردهاي فضاي فيزيكي، وسايل
مورد نياز تعداد افرادي كه مي توانند پذيرش شوند، قيمت هر دوره، امكانات بهداشتي...
در آن ذكر شده است و مسئولان كمپ موظف به رعايت اين استانداردها هستند.»
دكتر براتي سده درباره اقدام هاي غيرعلمي و غيرانساني اي كه در برخي مراكز ترك
اعتياد انجام مي شود، مي گويد: «سگ درماني، بستن معتاد به درخت، كتك زدن و آزارهاي
جسمي در كمپ هاي غيرمجاز كه از سازمان بهزيستي مجوز ندارند، اتفاق مي افتد.»
از وي در مورد برخورد سازمان براي جمع آوري اين كمپ هاي غيرمجاز سؤال مي كنم كه در
توضيحاتي مي گويد: «نظارت بهزيستي بر كمپ هاي ترك اعتياد باتوجه به دستورالعمل راه
اندازي كمپ ها انجام مي شود و بازرسان بهزيستي فقط بر كمپ هاي مجاز ترك اعتياد
نظارت دارند و نظارت و جمع آوري كمپ هاي غيرمجاز به عهده اين سازمان نيست و نيروي
انتظامي، قوه قضائيه ستاد مبارزه با مواد مخدر و شوراي هماهنگي مبارزه با اعتياد
استان ها بايد براي جمع آوري اين كمپ ها اقدام كنند.»
معاون پيشگيري و درمان اعتياد مركز توسعه پيشگيري سازمان بهزيستي به آمار كمپ هاي
مجاز اشاره مي كند و مي گويد: «در حال حاضر 500 كمپ داراي مجوز در سراسر كشور داريم
و بقيه كمپ ها كه تعداد آنها به حدود 700 تا 1000 كمپ مي رسد متاسفانه بدون مجوز
فعاليت مي كنند و ما در همين جا از خانواده ها تقاضا داريم براي تهيه كمپ مجاز با
شماره 09628 تماس برقرار كنند و اطلاعات لازم را كسب نمايند.»
احداث 800 كمپ مجاز ترك اعتياد
تا پايان سال
دكتر فريد براتي سده در مورد كمپ هاي ترك اعتياد زنان هم توضيحي مي دهد و مي گويد:
«در سراسر كشور 7 مركز ترك اعتياد براي زنان احداث شده است و هنوز از مراكز غيرمجاز
ترك اعتياد زنان اطلاعي نداريم.»
دكتر همايون هاشمي، رئيس سازمان بهزيستي كشور هم در گفت وگو با گزارشگر كيهان با
اشاره به اينكه آسيب هاي اجتماعي در كشور در حال حاضر افزايش يافته و باتوجه به نوع
آسيب ها بايد برنامه ريزي هاي زيادي توسط سازمانهاي ذي ربط در جهت پيشگيري و رفع
اين آسيبها صورت گيرد، خاطر نشان مي كند: «در موضوع پيشگيري و درمان اعتياد سازمان
بهزيستي اقدامات بسيار گسترده اي را انجام داده است كه تعداد كمپ ها را از 340 كمپ
در سال قبل به 500 كمپ در سال جاري رسانده است و تا پايان امسال تعداد كمپ هاي مجاز
ترك اعتياد را به 800 كمپ خواهيم رساند.»
گزارش روز
|
