رهبر انقلاب در ديدار دانشجويان: جريان دانشجويي بايد موضع انتقادي خود را حفظ كند

حدود هزار نخبه و فعال دانشجويي، عصر ديروز در ديداري صميمانه و صريح با رهبر معظم انقلاب اسلامي حدود 5/3 ساعت با ايشان به گفتگو و تبادل نظر درباره مسائل مختلف دانشگاهي، علمي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي پرداختند .
در ابتداي اين ديدار يازده فعال سياسي فرهنگي و علمي دانشجويي، حدود 5/2 ساعت به نمايندگي از تشكلها، اتحاديه ها، انجمن ها و كانونهاي دانشجويي ديدگاههاي متفاوت خود را درباره مسائل مختلف كشور بيان كردند. سپس رهبر انقلاب ضمن پاسخ به سؤالات و ابهامات مطرح شده، آرمانگرايي سياسي، علمي و اخلاقي - معنوي را مهمترين توقع از مجموعه هاي دانشجويي خواندند و به تبيين بايدها و نبايدهاي نگاه نقادانه، معتدل، منصفانه و پر اميد به مسائل كشور پرداختند .
رهبر انقلاب اسلامي در ابتداي سخنان خود با اشاره به مطالبي كه نمايندگان دانشجويان در اين ديدار مطرح كردند، آنها را بسيار خوب و منعكس كننده فضاي دانشجويي خواندند و تأكيد كردند: برخي از اين مطالب، راهگشا و برخي هم حاوي نكات مفيدي بودند كه مسئولين مربوطه بايد به آنها توجه جدي كنند .
حضرت آيت الله خامنه اي سپس به برخي نكات مطرح شده از جانب دانشجويان، اشاره كردند .
« لزوم شرح صدر سياسي در ميان دانشجويان» يكي از اين نكات بود كه رهبر انقلاب اسلامي درخصوص آن گفتند: در پايبندي دقيق به اصول و ارزشها و در عين حال رعايت شرح صدر با افراد غير همفكر در زمينه هاي مختلف از جمله مسائل سياسي، هيچ منافاتي وجود ندارد .
حضرت آيت الله خامنه اي درخصوص موضوع «حضور نيافتن مسئولان در دانشگاهها» كه از جانب دانشجويان مطرح شده بود، خاطرنشان كردند: اين اشكال كاملاً وارد است و مسئولان اعم از رؤساي سه قوه، مسئولان مياني، رئيس سازمان صدا و سيما، و فرماندهان سپاه و نيروهاي مسلح بايد در دانشگاهها حضور يابند و ضمن شنيدن سخنان دانشجويان، سخنان و استدلال هاي خود را نيز بيان كنند كه در اين صورت، بسياري از ابهامات و سؤال هاي نسل جوان برطرف خواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامي با اشاره به مطالب مطرح شده درخصوص برخي برخوردهاي قضايي با تشكل ها، سايت ها و وبلاگ هاي دانشجويي افزودند: البته قوه قضائيه در اين خصوص، استدلالهايي دارد كه اگر مطرح شود احتمالاً برخي ابهامات برطرف خواهند شد اما عقيده من هم اين است كه نبايد در قبال اظهار نظر تند يك جوان دانشجو، برخورد تند شود .
ايشان درخصوص نگاه اقتصادي عدالت محور و ديدگاه اسلام درباره سرمايه داري كه از جانب يكي از دانشجويان مطرح شد، خاطرنشان كردند: نگاه اقتصادي در كشور بايد عدالت محور باشد و اين موضوع منافاتي با سياستهاي اصل 44 ندارد .
رهبر انقلاب اسلامي افزودند: اگر سياستهاي اصل 44، آنگونه كه تبيين شد، اجرا شود، قطعاً به سرمايه داري مذموم و محور شدن سرمايه داري در تصميمات كلان كشور منتهي نخواهد شد .
ايشان افزودند: مشكلات و فشارهاي روزافزون اقتصادي كنوني در غرب و اروپا ناشي از ذات نظام سرمايه داري، يعني سرمايه سالاري است .
رهبر انقلاب اسلامي با تأكيد بر اينكه بايد مراقب بود تا نگاه سوسياليستي بر تفكرات اقتصادي غلبه پيدا نكند، خاطرنشان كردند: اگر سياستهاي اصل 44، در همان چارچوبي كه تبيين شد، اجرا شود، قطعاً مكمل اقتصاد عدالت محور خواهد بود .
حضرت آيت الله خامنه اي، اقتصاد مقاومتي را متفاوت از اقتصاد تهاجمي دانستند و با اشاره به صحبتهاي يكي ازدانشجويان درخصوص اقتصاد تهاجمي افزودند: اگر در اين زمينه، يك تبيين دقيق دانشگاهي ارائه شود، شايد بتواند به عنوان تكميل كننده اقتصاد مقاومتي مورد استفاده قرار گيرد .
ايشان خاطرنشان كردند: منظور از اقتصاد مقاومتي، اقدامات تدافعي و حصاركشي به دور خود نيست بلكه اقتصاد مقاومتي، اقتصادي است كه براي يك ملت، حتي در شرايط فشار و تحريم، زمينه رشد و شكوفايي را فراهم مي كند .
رهبر انقلاب اسلامي درخصوص سؤال يكي از دانشجويان مبني بر اينكه «آيا انتقاد كردن به معناي تكميل كردن پازل دشمن است»تأكيد كردند: من به هيچ وجه اعتقادي به انتقاد نكردن ندارم بلكه همواره اصرار دارم، جريان دانشجويي موضع انتقادي خود را حفظ كند .
حضرت آيت الله خامنه اي افزودند: اما در بيان انتقادها بايد به اين نكته توجه شود كه طرح آن به گونه اي باشد كه مقصود دشمن را برآورده نكند .
يكي از دانشجويان درخصوص «تفاوت برخي ديدگاههاي كارشناسي با نظرات رهبري و اينكه آيا اين تفاوت ديدگاه به معناي مخالفت با ولايت و نظام است» پرسيده بود كه رهبر انقلاب اسلامي گفتند: هيچ نظر كارشناسي كه مخالف با نظر رهبري باشد به معناي مخالفت با ولايت نيست .
ايشان تأكيد كردند: كار كارشناسي و دقيق علمي، به هر نتيجه اي كه برسد، براي صاحب آن نظر، معتبر است و نبايد مخالفت با نظام تعبير شود .
ايشان همچنين با اشاره به سخنان يكي از دانشجويان ارتباط تشكلهاي دانشجويي با مجموعه هاي دانشجويي دخيل در نهضت بيداري اسلامي را ضروري دانستند .
رهبر انقلاب همچنين درباره سخنان يكي از دانشجويان درباره كم تحركي شورايعالي فضاي مجازي افزودند: نبايد براي ديدن نتايج فعاليت اين شورا تعجيل كرد چرا كه اينگونه كارها، نيازمند چند سال زمان است .
حضرت آيت الله خامنه اي در بخش دوم سخنانشان با طرح برخي از توقعات از مجموعه ها و محيطهاي دانشجويي تأكيد كردند: دانشگاه يك جريان سيال متراكم از نيروست كه اگر آزاد و هدايت شود كشور را به طور كامل هدايت خواهد كرد .
ايشان توان متراكم محيطهاي دانشجويي را متكي به دو عنصر نيروي فياض جواني و نيروي ناشي از علم و دانش جويي دانستند و افزودند: دانشگاه مي تواند با تكيه بر نشاط و اعتماد به نفس تشديد شده پس از انقلاب به همه توقعات پاسخ دهد .
رهبر انقلاب در تشريح اين توقعات، آرمانگرايي را به عنوان يك توقع اساسي مورد تأكيد قرار دادند و در سه بخش به تبيين آن پرداختند: آرمانگرايي در سياست، در علم و در معنويت و اخلاق .
ايشان افزودند: آرمانگرايي در علم يعني به دنبال قله هاي علمي رفتن كه اين هدف، خوب درس خواندن را ضروري مي سازد .
حضرت آيت الله خامنه اي با تكيه بر اين منطق، خطاب به ميليونها نفر دانشجوي كشور خاطرنشان كردند: امروز درس خواندن، علم آموزي، پژوهش و جديت در كار اصلي دانشجويي، يك جهاد است .
ايشان در تبيين آرمانگرايي در معنويت و اخلاق نيز به لزوم پاك بودن محيطهاي دانشجويي و تقيد به دين و ارزشها اشاره كردند .
رهبر انقلاب در اين بخش با ريشه يابي و انتقاد شديد از نگاهي كه دانشگاهها را محيطهايي مخالف دين مي خواند، افزودند: اين نگاه ارتجاعي و كاملاً غلط، به آغاز شكل گيري دانشگاه در ايران در چندين دهه قبل از انقلاب و تلاشهاي برخي براي تربيت يك نسل روشنفكر غربگراي خودباخته برمي گردد .
حضرت آيت الله خامنه اي با رد اين نگاه، خاطرنشان كردند: دانشگاه محيط دين و اخلاق و پاكيزگي و معنويت است و توقع اين است كه دانشگاهها به گونه اي باشد كه هركس به آن وارد مي شود تقيدات ديني و اخلاقي اش بيشتر شود .
رهبر انقلاب اسلامي در تبيين بايدها و نبايدهاي آرمانگرايي، به سخنان خود در ديدار مسئولان نظام درباره لزوم آرمانگرايي سياسي توأم با واقع بيني اشاره كردند و در تذكري مهم افزودند: آرمانگرايي نبايد با پرخاشگري اشتباه شود بلكه مي توان بدون اين مسئله بشدت پايبند به ارزشها و اصول بود .
ايشان كنترل احساسات و پرهيز از تصميم گيري در اوج احساسات را ضروري دانستند و افزودند: حضور تشكلهاي دانشجويي در 2-3 سال اخير در مسائل مختلف اجتماعي - سياسي فعالانه و قابل تقدير بوده است اما در همين سالها مواردي وجود دارد كه براساس احساسات پاك و مقدس دانشجويان، تشكلها تصميماتي گرفته و اقداماتي انجام داده اند كه صحيح نبوده است چرا كه تصميم بايد بر مطالعه موشكافانه و دقيق متكي باشد نه بر احساسات .
رهبر انقلاب به عنوان مثال براي روشن شدن مرز آرمانگرايي و احساسات با اشاره به مخالفت بنياني نظام با مجموعه هاي استبدادي منطقه خاطرنشان كردند: با وجود مواضع كاملاً روشن نظام در اين زمينه، نبايد با كار ديپلماسي سنتي و متعارف مخالفت شود .
ايشان خاطرنشان كردند: ميان وظيفه آرمانگرايي مجموعه هاي دانشجويي و ملاحظه مصالح كشور، عمل به قانون و تدبير و درايت مديريتي منافاتي وجود ندارد يعني مي توان هم جوان و پر احساس و آرمانگرا بود و هم جوري عمل كرد كه با مسائل مديريتي و مصالح كشور اصطكاكي نداشته باشد .
حضرت آيت الله خامنه اي در جمع بندي اين بخش از سخنانشان خاطرنشان كردند: بايد به معنا و عمق آرمانگرايي توجه كرد و ضمن پرهيز از تندروي با ملاحظه واقعيات و مصالح، تصميم گرفت و اقدام كرد و هميشه به ياد داشت كه آرمانگرايي يعني پايبندي به اصول و ارزشها و آرمانها، تأثيرگذاري بر جهت مخالف و تأثير ناپذيري از آن .
رهبر انقلاب در ادامه سخنانشان در جمع نخبگان و فعالان دانشجويي حضور فيزيكي و فكري مجموعه هاي دانشجويي در مسائل مختلف كشور را لازم دانستند و افزودند: حضور فكري با فعاليت فرهنگي در رسانه هاي دانشجويي و ارائه مواضع و نظرات امكان پذير است ضمن اينكه اجتماعات دانشجويي متكي بر تصميمات صحيح نيز حضور فيزيكي را ممكن مي سازد .
ايشان تصميمات احساساتي در اينگونه اجتماعات را داراي پيامدهاي منفي خواندند و براي پرهيز از بروز اينگونه تصميمات و اقدامات پيشنهاد كردند: لازم است مجموعه هاي دانشجويي يك كانون تصميم و اقدام تشكيل دهند و در مسائل گوناگون با مشورت و پختگي و نخبگي به يك تصميم و اقدام واحد برسند و همه دانشجويان نيز به اين تصميم پايبند باشند كه در اينصورت تصميمات و اقدامات ناشي از احساسات، به پاي مجموعه هاي دانشجويي نوشته نمي شود .
حضرت آيت الله خامنه اي سخنان خود را با يك تذكر اخلاقي مهم ادامه دادند: از « قول به غير علم» بپرهيزيد .
ايشان خطاب به همه دانشجويان كشور افزودند: از شما خواهش مي كنم همانطور كه به نماز و روزه اهتمام داريد به پرهيز از غيبت و تهمت و بيان مطالبي كه به آن علم نداريد جداً اهتمام كنيد .
مراقبت از لغزشگاه خطرناكي به نام پست و مقام، توصيه ديگر رهبر انقلاب به جوانان دانشجو بود .
ايشان گفتند: البته در دوره اي تشكلهاي ارزش گرايي دانشجويي منزوي بودند اما الان اينگونه نيست و ممكن است مسئله پست و مقام براي برخي مجموعه ها و عناصر مطرح باشد شما جوانان مراقب اين لغزشگاه باشيد چرا كه آدمهاي گردن كلفت را هم زمين مي زند .
توجه به هدف دشمن در جنگ نرم، محور ديگر سخنان رهبري بود .
حضرت آيت الله خامنه اي به دانشجويان گفتند: از سر اعتقاد شما را افسران جنگ نرم مي دانم به همين علت تأكيد مي كنم كه به دقت هدف اصلي دشمن از جنگ نرم يعني ايجاد تغيير در محاسبات مردم و مسئولان را مد نظر داشته باشيد .
ايشان، دل، ذهن، تفكرات و اراده مردم را كانون تهاجم نرم دشمنان دانستند و خاطرنشان كردند: آنها به صراحت مي گويند بايد كاري كنيم كه ايرانيان محاسباتشان را عوض كنند يعني به اين نتيجه برسند كه ادامه ايستادگي در مقابل استكبار و زورگويان جهاني به نفع آنها نيست و افسران جنگ نرم بايد با درك اين هدف گيري دشمن، به طور صحيح با آن مقابله كنند .
ايشان در ارائه مقابله صحيح با هدف اصلي دشمنان در جنگ نرم، افزايش سطح معرفت را مورد تأكيد فراوان قرار دادند .
رهبر انقلاب به دانشجويان توصيه كردند: سطح معرفت خود را مطالب سايتها، وبلاگها و اينجور مسائل قرار ندهيد بلكه سعي كنيد با اتكاي به قرآن، نوشته هاي استاد مطهري و نوشته هاي فضلاي بزرگ و فضلاي جوان حوزه ها، بطور روزافزون سطح معارف خود را ارتقا دهيد .
حضرت آيت الله خامنه اي، نگاه پراميد را اساسي ترين مسئله خواندند و افزايش مطالعات اسلامي، نگاه مستبصرانه به واقعيات كشور، انتقاد منصفانه و نظارت مستمر و متعادل را جزو وظايف اساسي مجموعه هاي دانشجويي دانستند و تأكيد كردند: همه اين موارد بايد با مدارا و عقلانيت همراه و از افراط و تفريط بدور باشد .
رهبر انقلاب خاطرنشان كردند: واقعيات كشور، اميد را در دلها افزايش مي دهد هرچه مي توانيد اين شعاع درخشان اميد را در دل خودتان و در دل مردم زنده نگه داريد و گسترش دهيد .
در اين ديدار قبل از سخنان رهبر انقلاب، 11 نفر از فعالان دانشجويي آقايان و خانمها :
- علي حسن زاده - نماينده بسيج دانشجويي
- جواد مختاري علي آبادي - دانشجوي نخبه سال آخر دكتراي شيمي
- مهدي اميريان - نماينده دفتر تحكيم وحدت
- بشري هاتف قوچاني - دانشجوي نخبه سال آخر دكتراي فيزيوتراپي
- علي جمشيدي - نماينده اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانشجويان مستقل
- محمدياسر ترابي - نماينده گروههاي جهادي دانشجويي
- محمد پهلوان كاشي- نماينده اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان
- مهسا قرباني - نماينده انجمنهاي علمي دانشجويي
- مهدي خوجيگي - جنبش عدالتخواه دانشجويي
- سهيل كيارش - نماينده رسانه هاي دانشجويي
- ليلا عبدالله زاده - دانشجوي نخبه دكتري اقتصادي بين المللي دانشگاه آزاد
و محمدحسين عبداللهي- به نمايندگي از كانونها و هيأتهاي دانشجويي ديدگاههاي خود را درباره مسائل مختلف علمي - دانشگاهي - صنفي - فرهنگي - اجتماعي - سياسي و اقتصادي بيان كردند.
مهمترين نكاتي كه نمايندگان تشكلها و فعالان دانشجويي در سخنان خود مطرح كردند به اين شرح است :
- انتقاد از عملكرد كند دستگاه ديپلماسي در برخي تحولات منطقه
- گلايه از ضعف اخلاق اسلامي در فضاي سياسي و رسانه اي كشور
- لزوم برائت و عذرخواهي رسمي حاميان فتنه 88 از ملت ايران
- انتقاد از تنگ نظري برخي مديران مياني در باب آزادي بيان
- ضرورت رعايت عملي و همه جانبه قانون در تصميمات و اقدامات مسئولان
- لزوم خدمت رساني بدون «حاشيه سازي و جدل سياسي» از جانب مسئولان
- گستاخي بيشتر جبهه استكبار در صورت هرگونه عقب نشيني با هر بهانه و توجيه
- ضرورت پرهيز عناصر و فعالان سياسي از سياسي بازي و فريب كاري براي ورود به عرصه انتخابات
- نگراني از نهادينه شدن انتخابات تبليغات محور و نقش آفريني كانونهاي قدرت و ثروت در انتخابات
- ضرورت هوشياري مسئولان در قبال فرصت طلبان تفرقه انگيز
- استفاده كامل از ظرفيتهاي مردمي نظام و پرهيز از محدود كردن اين ظرفيت به انتخابات و راهپيماييها
- مراقبت از بازي در پازل دشمن و در عين حال آسيب شناسي و بيان هوشمندانه نقاط ضعف
- گلايه از برخي الگوسازي هاي غير ارزشي و ارائه تصوير غيرواقعي و نااميدانه از كشور، در رسانه ها
- الگوسازي درباره فرهنگ صحيح اقتصادي و اقتصاد مقاومتي در رسانه ملي و پرهيز از تبليغ و ترويج تجمل گرايي
- نبود توجيه منطقي و اقتصادي براي هزينه هاي ميلياردي برخي رشته هاي ورزشي و تأثير منفي اين مسئله بر نخبگان كشور
- بي نتيجه بودن تحريم ها و فشارهاي اقتصادي غرب
- نبود نقشه راه فرهنگي و عدم انسجام برخي فعاليتهاي دستگاههاي فرهنگي
- انتقاد از كمبود خلاقيت و ابتكار در ارائه پيشرفتهاي نظام به افكار عمومي
- انتقاد از تغييرات مكرر برخي قوانين بويژه قوانين مربوط به خدمت نظام وظيفه
- نبود نگاه مناسب و دقيق به جنگ نرم و الزامات آن، در برخي دستگاههاي فرهنگي و اجرايي
- لزوم تدوين نقشه جامع براي بهره برداري از فرصت هاي فضاي مجازي
- انتقاد از كم تحركي شورايعالي فضاي مجازي
- نبود نگاه جامع و برنامه ريزي هاي دقيق فرهنگي در دانشگاهها
- ضرورت برخورد عبرت آموز با سودجويان و اخلال گران در نظام اقتصادي
- لزوم اهتمام جدي دستگاهها و سه قوه به فرمان 8 ماده اي رهبر انقلاب براي مقابله با فساد مالي
- ضرورت برخورد جدي با سودجويان اقتصادي و برنامه ريزي علمي و منسجم براي مقابله با برخي مشكلات اقتصادي
- برنامه ريزي براي تبديل تحريم به فرصت
- توجه همزمان به پيشرفت همراه با عدالت
- لزوم حضور فعال و غير انفعالي در فضاي مجازي و استفاده از برخي فرصت ها بجاي برخوردهاي محدود كننده و سلبي
- ضرورت ارائه تعريف صحيح از سرمايه ايراني و سرمايه داري مورد تأييد و تفاوت آن با سرمايه داري منفعت پرست
- بي ثباتي در سياستهاي بخش كشاورزي
- هشدار درباره ورود برخي سازمانها و نهادهاي غيردولتي به موضوع محروميت زدايي با الگوهاي غربي
- ارتقاي سيستم ثبت حقوق معنوي مالكيت
- لزوم تبيين دقيق موضوع «مردمي كردن اقتصاد» و مرز ميان واگذاريهاي اصل 44 و حركت نكردن به سمت سرمايه داري
- اقتصاد تهاجمي به عنوان مكمل اقتصاد مقاومتي
- نياز مبرم كشور به فرهنگ كار و تلاش خستگي ناپذير
- اهميت هدفمند شدن پژوهش ها در دانشگاهها بر مبناي نيازهاي كشور
- منطقي كردن ظرفيت پذيرش دانشجو در رشته هاي تخصصي در مقاطع تحصيلات تكميلي
- ضرورت اعتماد سازي ميان دانشگاهها و بخش صنعت
- رعايت موازين قانوني و عدالت در انتخاب اعضاي هيأت علمي دانشگاهها
- خلأ نظريه پردازي در حوزه بيداري اسلامي در دانشگاهها
- گرفتار شدن موضوع تحول در علوم انساني در بروكراسي نظام آموزش عالي
- انتقاد از پديده هايي همچون تحصيلات دانشگاهي پولي و دانشگاههاي غير انتفاعي
- ضرورت ايجاد ساختارهاي لازم براي افزايش تعامل دانشجويي با دانشجويان كشورهاي ديگر
- نگاه عميق و ژرف و به دور از اقدامات ظاهري، به موضوع دانشگاه اسلامي
- نبود تحرك و تحول لازم در اسلامي كردن علوم انساني
- تقويت و گسترش رشته هاي كاربردي در دانشگاهها
- ارتباط بيشتر و نظام مند با نخبگان دانشجويي
- انتقاد از سياست خصوصي سازي امكانات رفاهي و خوابگاههاي دانشگاهها
- تحقق نيافتن كرسي هاي آزادانديشي به معناي واقعي كلمه، در دانشگاهها
- ضرورت سعه صدر در برخوردهاي قضايي با تشكل ها و فعاليتهاي دانشجويي
انتقاد از حضور نيافتن سران قوا و مسئولان در جلسات پرسش و پاسخ دانشجويي
- اهميت ارتقاي زيرساخت هاي مراكز علمي و پاركهاي علم و فناوري براي توليد علم بومي
- ضرورت ايجاد بستر لازم براي استفاده از روشهاي غيردارويي همچون طب سنتي.

در مكتب امام

ما به تكليف مان عمل مي كنيم
خدا به ما تكليف كرده است كه با اين مخالفين اسلام و مخالفين ملت اسلام مبارزه كنيم.
يا پيش مي بريم، يا نمي بريم. اگر پيش برديم كه الحمدلله، هم ما به تكليفمان عمل كرده ايم و هم پيش برديم. و اگر هم مرديم و كشته شديم، به تكليفمان عمل كرديم.
ما چرا بترسيم؟ ما شكست نداريم.
صحيفه نور ـ ج9 ـ ص22
 

شبي براي تقدير امور عالم

در دعاي 44 صحيفه سجاديه سيدالساجدين(ع) فرمود: خداي متعال براي رسيدن به رضوان خود راه هايي را قرار داده كه از جمله آنها ماه مبارك رمضان است. از ويژگيهاي ماه رمضان آن است كه خداي متعال در اين ماه، شبي را قرار داده كه برتر از هزار ماه است: «تنزل الملائكه و الروح فيها باذن ربهم من كل امر» (قدر/4) محور اين آيه شريفه شب قدر است. ليله القدر چيست؟ و شب قدر به چه معناست؟ مفسرين دو معنا براي قدر ذكر كرده اند؛ نخست آنكه «قدر» را به معناي شرف و منزلت و عظمت دانسته اند. براساس اين معني، شب «قدر»؛شرافت و عظمت ويژه و بالايي داشته و اين شب را مي توان شب شرف ناميد. برخي ديگر، با استفاده از رواياتي درباره ويژگيهاي شب قدر، گفته اند: «قدر»؛ مصدري است مساوي با تقدير. معني «قدر»، «يقدر»، «قدرا»، همچون «قدر»، «يقدر»، «تقديراً»، هر دو به معناي «تقدير»، قضا و قدر است. براساس روايات فراوان، در شب قدر، تقديرات سال آينده تعيين مي شود. البته در روايات تصريح نشده كه چون تقديرات در اين شب واقع مي شود، اين شب «ليله القدر» ناميده شده است، چون اين دو با هم منافات ندارند كه «قدر» به معناي شرف باشد ولي تقديرات عالم نيز د راين شب انجام پذيرد.
شبي براي بخشش همه
اينكه شب قدر بهتر از هزار شب است، به چه معناست؟ در كتاب فروع كافي رواياتي براي برتري شب قدر، بر ساير شبهاي سال و بلكه بر هزار ماه كه بيش از هشتاد سال عمر مي شود، وجود دارد. عبادتي كه در شب قدر انجام مي گيرد از عبادت هزار ماه برتر است. كسي كه موفق شود در شب قدر، دو ركعت نماز بخواند مثل آن است كه در هزار ماه هر شب دو ركعت نماز بخواند. اين امتياز توفيقي است كه خداي متعال به پيغمبر اسلام و به مسلمان ها عنايت فرموده است تا مردم تشويق شده و اين شب را به عبادت بپردازند و از مزايا و بركات آن استفاده كنند. شب قدر همچون بار عامي است كه بزرگان و سلاطين براي زيردستان، رعايا و بندگان خود داده و هدايايي را مي بخشيدند. خداي متعال كه ارحم الراحمين است و رحمت او قابل مقايسه با هيچ رحمت و فضلي نيست، بر امت اسلامي منت گذاشته و شب قدر را همچون بار عام، شب بخشش قرارداده است. شبي كه عبادت آن نيز از عبادت هزار ماه برتر است.
قطعيت وجود شب قدر در ماه رمضان
شب قدر كدام شب است؟ برخي از محدثين برادران اهل تسنن نقل كرده اند كه شب قدر، شب نيمه ماه شعبان است. بعضي از مفسرين اين روايت را از عكرمه نقل كرده اند كه البته راوي معتبري نيست. آنچه كه مورد اتفاق و اجماع شيعه و سني است آن است كه نزول قرآن و شب قدر، در ماه رمضان است. از قرآن نيز اين مطلب استفاده مي شود.خدا در سوره بقره مي فرمايد: قرآن در ماه رمضان نازل شده: «شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن»(بقره/ 581)؛ در سوره قدر هم مي فرمايد «انا انزلناه في ليله القدر»؛ روشن است شبي كه قرآن نازل شده در ماه رمضان است. اما اينكه اين نزول، در چه شبي از شبهاي ماه رمضان اتفاق افتاده، سخنان گوناگوني گفته شده است. تقريباً در بين شيعه اتفاق نظر بر اين است كه شب نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم شب هاي قدر هستند. البته براي شب بيست و يكم و بيست و سوم، اهميت بيشتري قائل شده اند. در بعضي روايات نيز با صراحت بيان شده كه شب بيست و سوم شب قدر است. بهترين راه، جمع بين روايات است.
در روايتي درباره تعيين شب قدر آمده است: مقدرات سال در شب نوزدهم تقدير مي شود؛ «قسم فيها الارزاق و كتب فيها الاجال و خرج فيها صكاك الحاج»(1)؛ در شب نوزدهم ارزاق، درآمدها و روزي افراد و همچنين مدت حيات و زندگي آنان تا سال آينده تعيين مي شود. علاوه بر آن در شب نوزدهم مشخص مي شود كه چه كساني در آن سال به حج مي روند. سپس در شب بيست و يكم آنچه در شب نوزدهم مقدر شده، بر آن ابرام و تاكيد مي شود. اين به اين معناست كه در شب بيست و يكم آنچه در شب نوزدهم تعيين و مقدر شده، قابل تغيير است، آنچه كه از شب نوزدهم تا شب بيست و يكم مقدر شده و تغيير يافته، در شب بيست و يكم ثبت شده و در شب و بيست و سوم قطعي، نهايي و امضاء مي شود، براساس اين روايت هر سه شب از شبهاي قدر به شمار مي آيند.
نزول همه فرشتگان بر زمين
پرسشي كه مطرح مي شود آن است كه شب قدر داراي چه ويژگي است كه خداوند آنرا برتري بخشيده است؟ در قرآن به بعضي از ويژگي هاي شب قدر اشاره شده است. علاوه بر آن براي فهم اين ويژگي ها با قريحه و ذوق نياز است. قرآن درباره ويژگي شب قدر مي فرمايد: «تنزل الملائكه و الروح فيها باذن ربهم من كل امر»؛ در شب قدر ملائكه به همراه روح نازل مي شوند. برخي از مفسرين گفته اند «روح»؛ همان «روح الامين»، جبرئيل است و ذكر جبرئيل بعد از ملائكه، ذكر خاص بعد از عام است؛ يعني فرشتگان و به ويژه جبرييل نازل مي شوند. اما رواياتي وجود دارد كه مي گويد: «الروح... خلق أعظم من جبرئيل»(2)، يا «أعظم من الملائكه »(3)؛ براي تاييد آن نيز مي گويند در قرآن كه آمده «تنزل الملائكه و الروح»؛ حرف «واو»؛ پيش از «الروح»؛ دلالت بر مباينت دارد. به اين معنا كه روح موجودي برتر و اشرف از همه ملائكه به شمار مي رود. اما همه فرشتگان در شب قدر براي چه نازل مي شوند؟ شكي نيست كه در شب قدر همه ملائكه و فرشتگان نازل مي شوند. از «الف و لام» در «الملائكه» استغراق فهميده مي شود به معني همه فرشتگان.
دسته اي از ملائكه در قرآن به نام «عالين» ناميده شده اند. وقتي شيطان بر آدم سجده نكرد، به او گفتند: «أستكبرت أم كنت من العالين»؛ آيا تو از روي استكبار سجده نكردي يا اينكه از فرشتگان عالين بودي كه مامور به سجده نبودند؟ در روايتي نقل شده است كه «عالين»؛ دسته اي از ملائكه مقرب و ممتاز و عالي رتبه اي هستند كه جز مقام ربوبي، به هيچ چيز ديگري توجه ندارند. اين فرشتگان به اينكه انسان خلق و به او مقام داده شده، توجهي نداشتند و تنها به مقام ربوبي توجه داشته و او را عبادت مي كردند. از همين رو از سجده به آدم، مستثنا شده بودند. در برخي روايات اين فرشتگان به نام «مهيمين»؛ نيز ناميده شده اند. به نظر مي رسد كه در شب قدر فرشتگان عالين نازل نمي شوند و فرشتگاني كه مأموريت اجرايي دارند، به همراه روح كه گويا فرمانده ملائكه و بزرگ ترين آن ها به حساب مي آيد، در شب قدر نازل مي شوند. بعضي از علماي اهل سنت بر اين باورند كه نزول ملائكه و روح تنها يك مرتبه و آن هم براي نزول قرآن بر پيغمبر اتفاق افتاده و ديگر تمام شده است. اين دسته از علماي اهل سنت مي گويند: اگر عبادت شب هاي قدر چند برابر ثواب دارد و بهتر از هزار ماه است، بخاطر آن است كه يادبود و يادآور شب عظيم نزول قرآن است. همچنان كه ميلاد پيغمبر اكرم(ص) در روز معين و يك بار اتفاق افتاده و هر سال براي آن، عيد مولود گرفته مي شود، براي يادبود شب هاي قدر نيز به اين شب، برتري و شرافت داده شده است. اين نظر برخي از علماي اهل سنت است. اگر چه بيشتر علماي اهل تسنن اين نظر را قبول ندارند.
تكرار شب قدر در هر سال
بيشتر علماي اهل تسنن و همه علما و محدثين شيعه بر اين باورند كه شب قدر در ماه رمضان هر سال تكرار شده و در هر سال شبي وجود دارد كه از هزار ماه برتر است و ملائكه و روح در آن شب نازل مي شوند. اما نزول ملائكه و روح براي چيست؟ كساني كه نزول ملائكه را تنها در يك مرحله و آن هم براي نزول بر پيامبر خدا(ص) مي دانند، ديگر نيازي به پاسخ گويي به اين پرسش ندارند. چرا كه نزول ملائكه و روح، فقط يك بار براي نزول قرآن انجام شده است. اما اين نظر با لفظ قرآن و رواياتي كه در اين زمينه وجود دارد، سازگاري ندارد. «تنزل»؛ فعل مضارع است به معني نازل مي شود. درباره نزول قرآن در شب قدر قرآن مي گويد «انا انزلناه»؛ كلمه «انزلنا»؛ فعل ماضي است، يعني قرآن را در شب قدر نازل كرديم. اين نزول يك بار بود و تمام شد. به تعبير مرحوم علامه طباطبايي نزول نور قرآن بر قلب مقدس پيغمبر اكرم(ص) در اين شب بود. اما وقتي گفته مي شود: «تنزل الملائكه»؛ كلمه «تنزل»؛ مضارع و به معني آن است كه نازل مي شوند و اين نزول استمرار دارد. علاوه بر اين در آينده نيز استمرار خواهد داشت.
اثبات ولايت ائمه با سوره قدر
در اينجا اين سؤال مطرح مي شود اكنون كه ديگر نزول قرآني وجود ندارد كه ملائكه بر پيغمبر نازل شوند، پس در شب قدر ملائكه براي چه كاري و بر چه كسي نازل مي شوند؟ در اصول كافي در باب حجت، روايتي از امام معصوم(ع) آمده است كه خطاب به شخصي فرمودند: «براي اثبات ولايت ما براي مخالفين، با سوره قدر احتجاج كنيد. چرا كه يكي از دلايل لزوم امام بعد از پيغمبر اكرم(ص) اين سوره است»؛ اين شخص با تعجب مي گويد در اين سوره از امامت و ولايت سخني گفته نشده است، پس چگونه مي توان از اين سوره براي اثبات مسئله امامت احتجاج كرد؟ حضرت فرمودند: از مخالفان بپرسيد در شب قدر ملائكه بر چه كسي نازل مي شوند؟ آيا تاكنون كسي ادعا كرده است كه در شب قدر، ملائكه بر او نازل شده باشند؟ هيچ كس نمي تواند ادعا كند كه نزول ملائكه را در شب قدر درك كرده است. تاكنون نيز كسي در اين باره مدعي نشده است. قرآن نيز مي گويد «تنزل الملائكه و الروح»؛ فرشتگان با روح در شب قدر نازل مي شوند. بنابراين حتما بايد پس از پيغمبر(ص) كسي وجود داشته باشد تا ملائكه بر او نازل شوند. او كسي جز حجت خدا و امام زمان(عج) نخواهد بود.
سخنراني آيت الله مصباح يزدي (دامت بركاته) در دفتر مقام معظم رهبري، قم، 20/6/78، رمضان 9241.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- مستدرك الوسائل، ج 7، ص 074، باب تعيين ليله القدر.
2- بحارالانوار، ج18، ص 562، باب 2.
3- بحارالانوار، ج25، ص 24، باب 2.
زلال بصيرت در ماه مبارك رمضان روزهاي فرد منتشر مي شود.
 

جليلي در ديدار رئيس جمهوري لبنان :
امواج مقاومت در منطقه فرصتي براي مقابله با دشمن صهيونيستي است

دبير شوراي عالي امنيت ملي در ديدار رئيس جمهوري لبنان، ضمن تجليل از مقاومت لبنان، فراگير شدن مقاومت در منطقه را فرصتي بزرگ براي مقابله با دشمن صهيونيستي خواند.
سعيد جليلي كه به لبنان سفر كرده است، ديروز در ديدار ميشل سليمان، ضمن تجليل از مقاومت لبنان، فراگير شدن مقاومت در منطقه را فرصتي بزرگ براي مقابله با دشمن صهيونيستي خواند و گفت: نبايد اجازه داد ظرفيت بزرگ مقاومت در كشورهاي منطقه مصروف اختلافات طايفه اي و مذهبي شود.
نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي عنوان كرد: دشمنان به دنبال اين هستند تا ظرفيتي را كه امروز در منطقه بر ضد آمريكا و رژيم صهيونيستي ظهور پيدا كرده است، از مسير اصلي خود منحرف سازند.
وي افزود: آمريكا و برخي قدرت هاي استعماري و رژيم هاي ديكتاتوري، خود بخش عمده اي از مشكل منطقه هستند و نمي توانند راه حل مسائل منطقه باشند.
در اين ديدار همچنين «ميشل سليمان» رئيس جمهور لبنان با تجليل از مناسبات خوب و رو به گسترش ايران و لبنان از دعوت جمهوري اسلامي ايران از وي براي شركت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران استقبال و اظهار داشت در اين اجلاس شركت خواهد كرد.
جليلي پس از اين ديدار با حضور بر مزار شهيد عماد مغنيه و ساير شهداي مقاومت، آنان را پيشگامان بيداري اسلامي خواند.
وي گفت: شهدا ستارگان آسمان مقاومت هستند و شهيد حاج عماد مغنيه، ماه درخشان اين آسمان است.
جليلي عنوان كرد: مقاومت اسلامي از يك سو قدرت امت اسلامي و از سوي ديگر ضعف دشمن صهيونيستي را به رخ جهانيان كشيد.
وي در بدو ورود به لبنان نيز در گفت وگوي كوتاهي با خبرنگاران هدف از سفر خود را رايزني با مقامات دولت لبنان در شرايط حساس منطقه بيان كرد و افزود: روابط خوب دو كشور ايران و لبنان ايجاب مي كند كه براي بهره برداري هرچه بيشتر از ظرفيت ايجاد شده به موجب بيداري اسلامي رايزني هاي 2 كشور افزايش پيدا كند.

فرقاني : احمدي نژاد در اجلاس مكه شركت مي كند

مديركل امور بين الملل دفتر رئيس جمهور از قطعي شدن سفر احمدي نژاد به عربستان در 24 و 25 مردادماه سال جاري خبر داد.
محمدرضا فرقاني مديركل امور بين الملل دفتر رئيس جمهور در گفت وگو با فارس با اشاره به دعوت پادشاه عربستان از احمدي نژاد براي حضور در اجلاس مكه گفت: سفر رئيس جمهور به عربستان براي شركت در اجلاس سران كشورهاي اسلامي قطعي شده است و رئيس جمهور روزهاي 24 و 25 مردادماه به اين سفر خواهد رفت.
مديركل امور بين الملل دفتر رياست جمهوري با اشاره به همراهي يك هيئت ديپلماتيك و سياسي در اين سفر گفت: هنوز ليست نهايي همراهان رئيس جمهور نهايي نشده است و اقدامات تشريفاتي در اين خصوص در حال انجام است.
گفتني است اجلاس اضطراري سران كشورهاي اسلامي به دعوت پادشاه عربستان در شهر مكه مكرمه با حضور سران كشورهاي اسلامي براي بررسي آخرين تهديدها عليه منطقه و جهان اسلام برگزار مي شود.
پيش بيني مي شود رئيس جمهور كشورمان با برخي از مقامات عالي سران كشورهاي اسلامي ديدار و گفت وگو كند.
پيش از اين روزنامه الرياض از دعوت عربستان سعودي از ايران براي حضور در اين اجلاس خبر داده بود.
 

نايب رئيس كميسيون فرهنگي مجلس:
وزارت ارشاد مكلف به اجراي تصميم مجلس در مورد فيلم لاله است

نايب رئيس كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي گفت: وزارت ارشاد مكلف شده است تصميم مجلس درباره فيلم لاله را اجرايي كند.
بيژن نوباوه گفت: در جلسه كميسيون فرهنگي مقرر شده است، سازمان سينمايي سناريوي اين فيلمنامه را جهت مطالعه به كميسيون ارائه كند و اعضا در خصوص اين سناريو تصميم گيري كنند و وزارت ارشاد هم مكلف به اجراي تصميم كميسيون است.
نوباوه درخصوص ديدار عصر يكشنبه كميسيون فرهنگي مجلس با جواد شمقدري رئيس سازمان سينمايي وزارت ارشاد گفت: كميسيون فرهنگي دو ايراد اساسي به فيلم لاله دارد، اول اينكه اين فيلم چه اولويتي براي سينماي ما دارد كه در مرحله اول 7 ميليارد تومان براي آن سرمايه گذاري شده كه قطعا با آغاز كار اين هزينه افزايش خواهد يافت.
نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي ادامه داد: با توجه به اقتصاد ضعيف و نوپاي سينماي ايران چه نيازي به ساخت چنين فيلمي وجود دارد، در حالي كه بسياري از فيلمسازان جوان و مستندسازان ما نيازمند حمايت هاي معاونت سينمايي هستند.
ناظر مجلس در شوراي نظارت بر صدا و سيما تصريح كرد: در اين جلسه نيك نژاد كارگردان سينما و شمقدري توضيحاتي را در خصوص سناريوي فيلمنامه لاله به كميسيون ارائه دادند كه بنده شخصا قانع نشدم. بنابراين از ايشان خواستيم سناريو را به كميسيون ارسال كنند تا اعضا مطالعه كنند.
نوباوه ادامه داد: حتي اگر سناريو ايرادي نداشته باشد قطعا در مورد ضرورت اجراي چنين سناريويي با معاونت سينمايي بحث جدي داريم.
عضو كميته رسانه كميسيون فرهنگي اظهار داشت: در اين جلسه رياست سازمان سينمايي وزارت ارشاد تاكيد كرد كه وزارت ارشاد تلاش كرده شخصيت زن ايراني را در اين فيلم به نمايش بگذارد كه البته ما قانع نشديم.
وي با اشاره به اظهارات شمقدري مبني بر اينكه سناريوي فيلمنامه «لاله» چندين بار بازنويسي شده است، گفت: موضوع اين فيلمنامه، موضوعي نيست كه به درد جامعه بخورد.
نوباوه افزود: مقرر شد اعضاي كميسيون سناريو را مطالعه كنند و جلساتي را با اعضاي كميسيون داشته باشيم و در اين خصوص تصميم گيري كنيم.
وي در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه وزارت ارشاد پيش از اين نيز فيلم هايي را كه كميسيون فرهنگي با آنها مخالفت كرده بود به نمايش درآورده است، دليل شما براي حرف شنوي اين بار وزارت ارشاد چيست، گفت: اينها بسيار اشتباه كردند كه به نظرات اعضاي كميسيون عمل نكردند، كميسيون فرهنگي هم از ابزار قانوني خود جهت برخورد با اين مساله استفاده مي كند.
نماينده مردم تهران با بيان اينكه اين فيلم خلاف مصالح فرهنگي كشور است، گفت: كميسيون فرهنگي به اين سادگي ها قانع نمي شود، اين پروسه ادامه دارد و صلاح نمي دانيم وزارت ارشاد دست به ساخت اين فيلم بزند.

سيدمحمود گلابدره اي درگذشت

گروه ادب و هنر-
سيدمحمود گلابدره اي پيشكسوت حوزه ادبيات انقلاب اسلامي و نويسنده كتاب «لحظه هاي انقلاب» پس از گذراندن يك دوره بيماري، در منزل خود درگذشت.
محمود گلابدره اي زاده 1318 در تهران بود. بعد از تحصيلات متوسطه، براي تحصيل در رشته ادبيات به دانشكده ادبيات دانشگاه تهران وارد شد؛ اما تحصيلش را نيمه كاره رها كرد. سپس در دانشگاه بين المللي لندن در رشته ادبيات انگليسي درس خواند.
گلابدره اي در دهه 1340 با انتشار رمان «سگ كوره پز» به عرصه نويسندگي راه يافت و در سال 1350 رمان «پركاه» را نوشت و رمان «باديه» را در سال 1356 به چاپ رساند.
گلاب دره اي درباره كتاب لحظه هاي انقلاب (كه اين كتاب توسط انتشارات مؤسسه كيهان منتشر شده است) در جايي عنوان كرده بود: «تا روز 22 بهمن سال 57 دوشادوش مردم در راه پيروزي انقلاب به رهبري امام(ره) مي دويدم. من در همان ايام نشستم رمان «لحظه هاي انقلاب» را نوشتم كه حاصل تب و تاب همان روزها بود و در سال 58 منتشر شد. بسياري از نويسندگان و منتقدان آن روز درباره اين رمان نقد و تحليل نوشتند. الان هم چاپ نهم آن توسط انتشارات سروش منتشر شده است. من روايت 15 خرداد 42 را هم در كتابچه اي كه ضميمه روزنامه همشهري بود و روزهاي پنجشنبه منتشر مي شود، چاپ كردم. اين ضميمه در ايام دهه فجر سال گذشته تحت عنوان «لحظه هايي از انقلاب» چاپ شد.
محمود گلابدره اي در نزد جلال شاگردي مي كرد و اثر او با عنوان «آقا جلال» بيانگر اين واقعيت است. گلاب دره اي در اين كتاب به خاطرات خود و جلال آل احمد به شيوه ديالوگ پرداخته است.
«پرستوها»، «دال»، «صحراي سرد»، «حكومت نظامي»، «سنگ به مثقال»، «سفر به حجله گاه عشق» و «ده سال هوم لسي در آمريكا» از جمله ديگر آثار او هستند.
وي چندي پيش در بيمارستان الغدير تهران بستري شده بود.

راز نهفته در شب قدر

محمدعلي معلي
شب قدر، شبي است كه خداوند متعال، سرنوشت و مهم تر از آن، برنامه هاي ديني و حكومتي را بر نماينده اش در روي زمين، نازل مي كند؛ ولي حقيقت اين اسرار از دسترس بشر معمولي دور است.
تا نگردي آشنا، زين پرده رمزي نشنوي
گوش نامحرم نباشد جاي پيغام سروش
انسان در صورتي به رستگاري مي رسد كه به برنامه هاي دريافتي در شب قدر و دريافت كننده آن ايمان بياورد و آماده اجراي اين برنامه ها در ركاب امام و رهبر خود باشد. اين باور از چنان ارزشي برخوردار است كه فاصله باورمندان از غير آن را حديث ذيل، فاصله بين انسان عاقل و كسي كه در استفاده از عقل خود ناتوان است برمي شمارد: برتري مومني كه «انا انزلناه» را با تفسيرش باور كند بر غير خود مانند برتري انسان است بر چهارپايان و خداي عزوجل به وسيله مومنان به آن سوره از منكرين آن بر مي دارد، آنچه را كه به وسيله جهادكنندگان از به خانه نشستگان برمي دارد (اصول كافي، ج 1، ص 367).
در جنگ هاي نظامي در صورت تعلل و ناتواني از دفاع در برابر دشمن، اموال و خانه و كاشانه به تصرف دشمن درآمده و افراد از زن و مرد به اسارت در مي آيند و يا رانده و آواره مي شوند. ولي وقتي عده اي ايثار كرده و با بذل جان و مال خود دشمن را دفع مي كنند، سرزمين آنها از تعرض مصون مي ماند و امنيت براي خانواده كساني كه در جنگ شركت نكرده اند همان قدر برقرار مي شود كه براي رزمندگان. در قسمت اخير حديث فوق امام جواد(ع) بيان مي كنند باورمندي به سوره مبارك قدر از چنين ارزشي برخوردار است. گويي براي دفاع از مرزهاي عقيدتي، سياسي، فرهنگي و هويت كشور اسلامي باورمندان به سوره «انا انزلناه» در خط مقدم دفاع قرار مي گيرند. اعتقاد به امامت، علم امام، برنامه هاي حكومتي و اطلاعت از رهبري آنها را از چنان بصيرتي برخوردار مي كند كه با حضور آنان در صحنه، فتنه هاي براندازنده از جامعه اسلامي دفع مي شود.
شايد به همين علت است كه امام جواد(ع) در حديث ديگري از پاداش مجاهدان براي كساني كه «با آگاهي» سوره قدر را تلاوت مي كنند خبر داده اند: كسي كه سوره انا انزلناه را بلند و آشكار بخواند مانند كسي است كه در راه خدا شمشير كشيده است و جهاد مي كند و كسي كه به طور پنهان آن را بخواند مانند كسي است كه در راه خدا به خون خود آغشته شده است (تفسير روح المعاني، ج 30، ص 183).
همچنين اين سوره به عنوان روشي موثر براي اثبات امامت و رهبري دانسته شده است. در كتاب شريف اصول كافي1 در باب «كتاب الحجه» احاديثي مفصل در شأن سوره قدر از يكي از اصحاب به نام حسن بن عباس از مولايش امام جواد(ع) نقل شده است كه در آنها روشي جديد براي اثبات امامت و رهبري با احتجاج به سوره مبارك «انا انزلناه» در شرايط اختناق آن روز آموزش داده شده است. در اين احاديث پيروان اهل بيت(ع) مورد خطاب قرار گرفته اند كه «با سوره انا انزلناه مباحثه كنيد تا پيروز شويد، به خدا كه آن سوره پس از پيغمبر(ص) حجت خداي تبارك و تعالي است بر مردم و آن سوره سرور دين شماست و نهايت دانش ماست اي گروه شيعه! با آيات «حم و الكتاب المبين انا انزلناه في ليله مباركه انا كنا منزلين» مخامصه كنيد زيرا اين آيات مخصوص واليان امر امامت است بعد از پيغمبر.» (كليني، اصول كافي، ج1، ص364)
اين نوشتار نگاهي تحليلي دارد به شب قدر و سوره انا انزلناه با توجه به اين احاديث.
مفهوم قدر
قدر به معناي اندازه يا به اندازه درآوردن است كه در آن مقدرات مشخص مي شود. «ليله القدر» يا شب تقدير سه بار در سوره مبارك قدر تكرار و يك بار نيز در سوره مبارك دخان با عنوان «ليله مباركه» نام برده شده است. اين شب در تمام طول سال بي نظير است. براي اهل معنا چنان است كه همه عبادت هاي خود را در طول سال مقدمه عبادت شب قدر قرار مي دهند. يعني در همه سال به ويژه در رجب و شعبان عبادت مي كنند تا ظرفيت خود را براي دريافت هاي آسماني شب قدر افزون كنند. شايد به همين دليل گفته شده است در هر وضو كه مقدمه عبادت است سوره قدر را تلاوت كنيد.
به هر روي شب قدر نه تنها برترين شب سال بلكه برتر از هزار ماه شمرده شده است. اين تعبير پرمعنا و پررمز و راز قرآن كريم است كه مي فرمايد: «ليله القدر خير من الف شهر» شب قدر برتر از هزار ماه است. اين آيه شريفه در ظاهر در تعظيم و تكريم شب مبارك قدر است ولي در باطن هزار ماه بي قدر را ملامت كرده است و از گذشته و حال و آينده آن ماههاي بي قدر خبر داده است. در اين تطبيق تناقض نما پرسشي وجود دارد كه در پاسخ آن هدايتي بزرگ نهفته است. اين آيه مي فرمايد: يك شب قدر برتر است از هزار ماه و هزار ماه معادل هشتاد و سه سال و چهار ماه است كه در هر يك از اين سالها يك شب قدر بايد وجود داشته باشد؛ در نتيجه يك شب قدر برتر مي شود از هشتاد و سه مانند خود كه اين نيز منطقي نمي نمايد.
از آدم(ع) تا خاتم(ص) با شبهاي قدر
ممكن است گفته شود هزار ماه، هزار ماه فرضي است كه در آن بنابر فرض شب قدر وجود ندارد؛ هرچند اين سخن به عنوان يك فرض مي تواند درست باشد ولي روايات بسياري در كتب معتبر حديثي در مكتب اهل بيت و خلفا در ذيل دو آيه «شجره ملعونه» يعني آيه 06 سوره اسري و آيه «خير من الف شهر» از سوره قدر نقل شده است كه پيامبر(ص) براي اين هزار ماه مصداق واقعي قرار داده است. خلاصه و مضمون آن سخنان چنين است: خداوند به پيغمبرش(ص) در خواب چنين نماياند كه بني اميه يكي پس از ديگري بر منبرش جاي مي گيرند. آن حضرت از اين رويا اندوهگين شد پس خداوند ليله القدر به او عطا كرد كه براي او و ذريه اش بهتر از هزار ماه است و همين مدت حكومت بني اميه مي باشد. اين داستان با مضامين مختلف روايت شده است و اجمال آن ميان هر دو مكتب شهرت دارد. (ر.ك: اصول كافي، ج4، ص159، ح10؛ تفسير قمي، ج2، ص432؛ تاويل الايات، ج2، ص817، ح2؛ ترجمه تفسيرالبرهان، ج9، ص617؛ سنن ترمذي، ج5، ص444، ح3350). اين تطبيق كه احاديث زيادي بر آن دلالت دارد از باب تعيين مصداق است و مي تواند نمادين باشد. چه اينكه سالهاي پس از بني اميه نيز همچون سالهاي حكومت بني اميه تحت سيطره حكومت هاي طاغوت بوده است و خاندان پيامبر همچنان در ظلم و ستم و انزوا قرار داشتند. هرچند كه ابن مسعود در مروج الذهب، مي گويد: «همه مدت حكومت بني اميه... يك هزار ماه تمام بدون كم و كاست بود» (ابن مسعود، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاينده، ج2، ص238) و تلاش مي كند اين آيه را دقيقا به مدت حكومت بني اميه منطبق سازد. اما درست تر آن است كه شامل هزاران ماه و حكومت هاي متعدد گردد.
به هر صورت، مطلب فوق نشان مي دهد فرض بودن هزار ماه بي شب قدر نمي تواند درست باشد. از سوي ديگر بنابر روايات سالهاي بدون شب قدر پيش از پيامبر(ص) و پس از ايشان وجود نداشته و ندارد. زيرا نسبت به پيش از پيامبر(ص)، بيانات و اشارات سوره قدر و همچنين روايات دلالت مي كنند كه از ابتدا تاكنون هيچ گاه جهان خلقت بدون شب قدر نبوده است. ليله القدر براي پيامبران و گزيدگان امت هاي گذشته از همان زمان كه نوع آدمي مستعد فرا گرفتن شريعت و قوانين گرديد و به رشد و بلوغ رسيد و پيامبران و گيرندگان وحي و الهام در ميان مردم برانگيخته شدند وجود داشته كه اصول معارف و شريعت در آن ليله القدر مقدر مي شده است (ر.ك: پرتوي از قرآن، ص 691). از امام جواد(ع) روايت شده است: «به خدا سوگند كه آدم نمرد جز اين كه براي او وصي اي بود و براي همه پيغمبران پس از آدم امر خدا در شب قدر مي آمد و براي وصي پس از او هم مقرر شد. به خدا سوگند كه هر پيغمبري از آدم تا محمد (ص) در آن شب مامور مي گشت كه به فلان كس وصيت كند (شخصي را وصي خود كند).» (اصول كافي، ج 1، ص 663، ح 7) حديث شريف فوق نشان مي دهد كه براي پيامبران و برگزيدگان امت هاي گذشته تا خاتم پيامبران (ص) ليله القدر وجود داشته است.
ادامه دارد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- اصول كافي تاليف ثقه الاسلام كليني متوفي 923ق اولين مجموعه از كتاب هاي منبع چهارگانه حديثي شيعه است كه در زمان غيبت صغرا گردآوري شده است.